Κάποτε το άτμισμα θεωρήθηκε ως εναλλακτική λύση για το κάπνισμα που παρείχε μια δόση νικοτίνης, χωρίς ουσιαστικά καμία από τις βλάβες. Αλλά όχι πλέον.
Χάρη σε μια σειρά πρόσφατων μελετών και αναλύσεων, είναι πλέον καλά αποδεδειγμένο ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα -τα οποία χρησιμοποιούν ατμό αντί για καπνό– συνδέονται με μια σειρά ανησυχητικών κινδύνων, από σοβαρές βλάβες στα αιμοφόρα αγγεία έως μόνιμες ουλές στους πνεύμονες.
Τα αποτελέσματα έκαναν τους ειδικούς να αμφισβητήσουν εάν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα προκαλούν λιγότερη ζημιά ή απλώς διαφορετικό είδος βλάβης, σε σύγκριση με τα παραδοσιακά, τα οποία αυξάνουν κατά 15 φορές τον κίνδυνο καρκίνου. Τα τσιγάρα περιέχουν περισσότερες από 7.000 χημικές ουσίες, πολλές από τις οποίες προκαλούν καρκίνο, ενώ τα ηλεκτρονικά πιστεύεται ότι περιέχουν περίπου 2.000.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα επίσης δεν παράγουν πίσσα ή μονοξείδιο του άνθρακα, τα οποία θεωρούνται δύο από τα πιο επιβλαβή στοιχεία στον καπνό του τσιγάρου. Μιλώντας πρόσφατα στη Daily Mail, οι γιατροί υποστήριξαν ότι η νικοτίνη είναι περίπου 90 ή 95% λιγότερο επιβλαβής από το κάπνισμα μέσω τσιγάρου, αλλά το πόσο επιβλαβείς είναι οι υπόλοιπες συνέπειες δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητό.
Η ανησυχία σχετικά με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι ότι οι χημικές αντιδράσεις μεταξύ του υγρού και του μετάλλου οδηγούν στην απελευθέρωση τοξικών μετάλλων όπως το αρσενικό, το χρώμιο, το νικέλιο και ο μόλυβδος. Μελέτες έχουν βρει ότι αυτά τα μέταλλα συνδέονται με μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία, όπως ο πνεύμονας ποπ κορν – φλεγμονή στους πνεύμονες που προκαλεί συριγμό, βήχα και δύσπνοια.
Παρακάτω, αναλύονται οι επιδράσεις των ηλεκτρονικών τσιγάρων στο σώμα από το πρώτο δευτερόλεπτο στην πρώτη ρουφηξιά μέχρι λεπτά, ώρες, ακόμη και μήνες μετά.
Στα πέντε δευτερόλεπτα
Καθώς ρουφάτε ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο, το ηλεκτρικό ρεύμα που λειτουργεί με μπαταρία θερμαίνει ένα πηνίο από λεπτό, ανθεκτικό στην υψηλή θερμοκρασία σύρμα, κορεσμένο με υγρό που περιέχει νικοτίνη και μια πληθώρα άλλων χημικών ουσιών, όπως άρωμα. Το καυτό υγρό μετατρέπεται σε ατμό, ο οποίος εισπνέεται από τον χρήστη.
Τόσο ο ατμός όσο και ο καπνός του τσιγάρου περνούν από την ανώτερη αναπνευστική οδό, την τραχεία, τους βρόγχους, τα βρογχιόλια στους πνεύμονες και τελικά φτάνουν στις κυψελίδες – μικροσκοπικούς σάκους όπου ανταλλάσσεται οξυγόνο με διοξείδιο του άνθρακα. Εκεί, οι χημικές ουσίες του ατμού περνούν από τους πνεύμονες και εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος, όπου ταξιδεύουν σε όλο το σώμα, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου.
Όσο για τη νικοτίνη -τόσο στο άτμισμα όσο και στο κάπνισμα- η εθιστική ουσία δεσμεύεται με πρωτεΐνες στον εγκέφαλο μέσα σε 11 δευτερόλεπτα, πυροδοτώντας σήματα που καθοδηγούν την απελευθέρωση των ορμονών ντοπαμίνης και σεροτονίνης, που σας προκαλούν μια ορμή ευφορίας, ζάλης ή άγχους.
Ο Δρ. Mark Olfert, καρδιοπνευμονολόγος από το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Βιρτζίνια, είπε: «Μόλις αρχίσετε να ατμίζετε ή να καπνίζετε, η νικοτίνη ενεργοποιεί το συμπαθητικό σύστημα στον εγκέφαλο που σας ξυπνά. Σας κάνει να νιώθετε ζωηροί».
Στα 30 δευτερόλεπτα
Εκτός από τον εγκέφαλο, η νικοτίνη έχει σημαντική επίδραση και στην καρδιά. Η ουσία αυξάνει την αρτηριακή πίεση και κάνει την καρδιά να χτυπά πιο γρήγορα. «Ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται σε κλίμακα από λίγα δευτερόλεπτα έως λεπτά, επειδή η νικοτίνη απορροφάται πολύ γρήγορα», είπε ο Δρ. Olfert.
Στα πέντε λεπτά
Τα επόμενα λεπτά, το άτμισμα και το κάπνισμα θα προκαλέσουν σημαντική στένωση των αρτηριών και συστολή των αιμοφόρων αγγείων, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερη αρτηριακή πίεση. Αυτό οφείλεται στη νικοτίνη, η οποία πυροδοτεί εγκεφαλικά σήματα που καθοδηγούν τη στένωση των αγγείων που τροφοδοτούν την καρδιά. Μερικοί άνθρωποι θα αρχίσουν επίσης να υποφέρουν από κρύα χέρια και πόδια ως δυσλειτουργίες της κυκλοφορίας.
Ο καπνός του τσιγάρου στους πνεύμονες προσομοιώνει αποτελεσματικά το άσθμα λόγω των ουσιών όπως η πίσσα που εγκαθίστανται στην υγρή επένδυση των αεραγωγών και τους εμποδίζουν. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, από την άλλη πλευρά, δεν παράγουν πίσσα ή μονοξείδιο του άνθρακα, τα οποία είναι δύο από τα πιο επιβλαβή στοιχεία στον καπνό του τσιγάρου.
Στα 20 λεπτά
Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι, 20 λεπτά μετά το άτμισμα, οι συμμετέχοντες είχαν σημαντικά υψηλότερο καρδιακό ρυθμό, συχνότητα αναπνοής, θερμοκρασία στο στόμα και χαμηλότερα επίπεδα οξυγόνωσης στο αίμα, τα οποία μπορεί να εκδηλωθούν ως πονοκέφαλος. Η συνολική θερμοκρασία του σώματος θα αυξηθεί ελαφρώς, λόγω του αυξημένου ρυθμού αναπνοής που θα δημιουργήσει περισσότερη θερμότητα.
Στα 30 λεπτά
Μέσα σε μισή ώρα από το κάπνισμα και το άτμισμα, τα κύτταρα του σώματος βιώνουν κάτι που ονομάζεται οξειδωτικό στρες, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο JAMA Pediatrics. Αυτό συμβαίνει λόγω της ανισορροπίας των ελεύθερων ριζών -μορίων που μπορούν να προκαλέσουν βλάβη στα κύτταρα- και των αντιοξειδωτικών, που καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες συνέκριναν το οξειδωτικό στρες στους πνεύμονες των συνηθισμένων καπνιστών τσιγάρων, των ατμιστών και των ατόμων χωρίς ιστορικό μακροχρόνιας χρήσης καπνού ή συσκευών νικοτίνης. Το άτμισμα για μόνο 30 λεπτά προκάλεσε επίπεδα οξειδωτικού στρες δύο έως τέσσερις φορές υψηλότερα από τα αρχικά επίπεδα σε όσους δεν είχαν ιστορικό καπνίσματος στο παρελθόν.
Στη μία ώρα
«Μετά από μία ώρα, το σώμα θα αρχίσει να μεταβολίζει τη νικοτίνη, οδηγώντας σε μείωση της συγκέντρωσής της στην κυκλοφορία του αίματος και αναγκάζοντας ένα άτομο να αρχίσει να λαχταρά άλλο ένα τσιγάρο. Έτσι αναπτύσσεται ο εθισμός», εξηγεί ο Δρ. Otulana αναφερόμενος και στις δύο περιπτώσεις.
Χρειάζονται λίγες ώρες μετά το άτμισμα για να υποστεί το σώμα κάτι που ονομάζεται δυσλειτουργία των ενδοθηλιακών κυττάρων. «Τα αιμοφόρα αγγεία είναι επενδεδυμένα με ενδοθηλιακά κύτταρα. Αυτά τα κύτταρα μπορούν να στείλουν ένα σήμα στους λείους μυς γύρω τους για να τους πει να διασταλούν και να ανοίξουν περισσότερο έτσι ώστε αυτό το όργανο να μπορεί να πάρει περισσότερο αίμα, όπως ο εγκέφαλος, οι μύες, η καρδιά», εξηγεί ο Δρ. Olfert και προσθέτει:
«Με το κάπνισμα και το άτμισμα, αυτή η δυσλειτουργία των ενδοθηλιακών κυττάρων σημαίνει ότι αυτά τα αγγεία δεν συμπεριφέρονται όπως θα έπρεπε». Αντίθετα, σταματούν τα μεγάλα αιμοφόρα αγγεία να ανοίγουν αρκετά για να παρέχουν αρκετό αίμα στην καρδιά και σε άλλους ιστούς.
Στη μια ημέρα
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από τον Δρ. Olfert και την ομάδα του διαπίστωσε ότι για μία ώρα ατμίσματος, χρειάζονται τρεις ημέρες για να επανέλθει η λειτουργία των αιμοφόρων αγγείων στο φυσιολογικό.
«Αυτό ισχύει αν κάνατε μόνο 20 ρουφηξιές ή ακόμα και 60 ρουφηξιές αλλά μέσα σε αυτό το παράθυρο μιας ώρας, κάτι που για μένα είναι πραγματικά εκπληκτικό. Το όριο για τη δυσλειτουργία που δημιουργείται είναι πολύ χαμηλό, δεν χρειάζονται πολλά για να εμφανιστεί αυτή η βλάβη. Αν σκέφτεστε κάποιον που ατμίζει κάθε μέρα, ουσιαστικά έχετε αυτή την αλλοιωμένη καρδιαγγειακή απόκριση στο σύστημά του όλη την ώρα», λέει ο ειδικός.
Στον ένα μήνα
Το άτμισμα για ένα μήνα μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή των πνευμόνων. Τα νανοσωματίδια από τον ατμό του ηλεκτρονικού τσιγάρου μπορούν να ενσωματωθούν στους πνεύμονες, προκαλώντας φλεγμονή και αυξάνοντας τον κίνδυνο περαιτέρω μόλυνσης. «Η φλεγμονή είναι κάτι που διαρκεί μέρες, δύο εβδομάδες, ανάλογα με τη δόση, ανάλογα με το πόσο συχνά ατμίζει το άτομο», λέει ο Δρ. Otulana.
«Με ένα ηλεκτρονικό τσιγάρο, εάν χρησιμοποιείτε μια γεύση, όπως η κινναμαλδεΰδη, δημιουργείtαι μια τεράστια φλεγμονώδης απόκριση στους πνεύμονες και πρόσθετες χημικές ουσίες που δημιουργούν αντιδράσεις», προσθέτει.
Με την πάροδο του χρόνου, το άτμισμα μπορεί να οδηγήσει σε ουλές στους μικροσκοπικούς σάκους των πνευμόνων, λόγω μιας χημικής ουσίας που ονομάζεται diacetyl, που βρίσκεται σε πολλές γεύσεις ηλεκτρονικών τσιγάρων, η οποία προκαλεί φλεγμονή όταν εισπνέεται.
Στους έξι και στους οκτώ μήνες
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που άτμιζαν για τουλάχιστον έξι μήνες είχαν υψηλά επίπεδα φλεγμονής, στοματικές πληγές και έως και 100 φορές αύξηση στους μύκητες του στόματος.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Βιρτζίνια ανέλυσαν τη διάμετρο της αρτηρίας και τη δυσκαμψία των ποντικών μετά από μακροχρόνια έκθεση σε ένα αρωματισμένο ηλεκτρονικό τσιγάρο, που ορίζεται ως 20 ώρες την εβδομάδα για οκτώ μήνες. Τα ποντίκια ανέπτυξαν αρτηρίες που ήταν περισσότερο από δύο φορές πιο δύσκαμπτες από εκείνες που δεν τους δόθηκε καθόλου ατμός ηλεκτρονικού τσιγάρου.
Στο ένα και στα τρία χρόνια
Μια εργασία που δημοσιεύτηκε στο American Journal of Preventive Medicine παρακολούθησε τους ατμιστές για τρία χρόνια και διαπίστωσε ότι είχαν 1,3 φορές υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν αναπνευστική νόσο, όπως πνευμονική νόσο, από τα άτομα που δεν έκαναν χρήση προϊόντων καπνού.
Τρία χρόνια αργότερα, οι ατμιστές και οι καπνιστές μπορεί να έχουν αναπτύξει εθισμό στη νικοτίνη, διαταραχή της διάθεσης και μόνιμη μείωση του ελέγχου των παρορμήσεων. Η νικοτίνη αλλάζει επίσης τον τρόπο κατασκευής των συνάψεων, γεγονός που μπορεί να βλάψει τα μέρη του εγκεφάλου που σχετίζονται με την προσοχή και τη μάθηση.
Υπάρχει έλλειψη μακροπρόθεσμων δεδομένων σχετικά με τις επιπτώσεις του ατμίσματος στην υγεία, κατέληξε ο Δρ. Otulana.