Το ανοσοποιητικό μας είναι η καλύτερη άμυνα που διαθέτουμε ενάντια στους παθογόνους οργανισμούς, σε μικρόβια, ιούς, μύκητες και παράσιτα που βρίσκονται στο σώμα μας και το πολιορκούν. Ποιες διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος απειλούν δυνητικά τη ζωή μας;
Για να λειτουργήσει ο οργανισμός μας χρειάζεται ένα άψογο ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο θα λειτουργεί συντονισμένα και αποτελεσματικά αναγνωρίζοντας και καταστρέφοντας τους εισβολείς όπως είναι οι ιοί, τα μικρόβια, τα παράσιτα, οι μύκητες, τα καρκινικά κύτταρα, και ταυτόχρονα να μην καταστρέφει τους φυσιολογικούς ιστούς.
Η διατήρηση ενός αποτελεσματικού ανοσοποιητικού συστήματος είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για τη διατήρηση της υγείας μας.
Τι είναι το ανοσοποιητικό σύστημα;
Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα πολύπλοκο δίκτυο οργάνων, κυττάρων και πρωτεϊνών που προστατεύει τον οργανισμό μας από λοιμώξεις, προστατεύοντας παράλληλα και τα κύτταρα του σώματος.
Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει μνήμη και… διατηρεί αρχείο για κάθε μικρόβιο και ιό που έχει νικήσει, ώστε να μπορεί να αναγνωρίσει και να καταστρέψει γρήγορα το μικρόβιο εάν εισέλθει ξανά στο σώμα.
Ωστόσο όταν δεν λειτουργεί σωστά είναι υπερδραστήριο ή υποτονικό τότε δημιουργούνται διάφορα προβλήματα και η δυσλειτουργία οδηγεί σε χρόνια διαταραχή του οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα, όταν το ανοσοποιητικό είναι:
- υπερ-δραστήριο και αντιδρά στους εσωτερικούς στόχους: τότε έχουμε τα αυτοάνοσα νοσήματα.
- υπερ-δραστήριο και αντιδρά στους εξωτερικούς στόχους: τότε δημιουργείται υπερευασθησία (π.χ. αλλεργία)
- αδύναμο και δεν αντιδρά στους εσωτερικούς στόχους: δεν αναγνωρίζει και δεν απομακρύνει τα νεοπλασματικά κύτταρα τότε δημιουργείται καρκίνος
- υποτονικό και δεν αντιδρά στους εξωτερικούς στόχους: τότε έχουμε χρόνιες και επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις από μικρόβια, ιούς, παράσιτα και μύκητες
Οι 3 διαταραχές του ανοσοποιητικού που απειλούν τη ζωή μας
- Ανοσοανεπάρκειες
- Αυτοάνοσα νοσήματα
- Υπερευαισθησίες
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να εμφανίσει δυσλειτουργία. Οι τύποι διαταραχών του ανοσοποιητικού συστήματος χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
1. Ανοσοανεπάρκειες
Αυτά προκύπτουν όταν ένα ή περισσότερα μέρη του ανοσοποιητικού συστήματος δεν λειτουργούν. Η ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να ανταποκριθεί στα παθογόνα αρχίζει να μειώνεται μετά την ηλικία των 50 ετών λόγω της ανοσο-γήρανσης.
Η παχυσαρκία και ο υποσιτισμός, οι δίαιτες που στερούνται ορισμένων θρεπτικών στοιχείων, ο αλκοολισμός και η χρήση φαρμάκων, είναι κοινές αιτίες κακής λειτουργίας του ανοσοποιητικού.
Επιπλέον, η απώλεια του θύμου εξαιτίας γενετικών μεταλλάξεων ή η χειρουργική του αφαίρεση έχει ως αποτελέσματα σοβαρή ανοσοανεπάρκεια και υψηλή ευπάθεια στις λοιμώξεις. Οι ανοσοανεπάρκειες μπορεί να είναι κληρονομικές ή επίκτητες και εμφανίζονται:
- Από μια κατάσταση με την οποία γεννιέται ένα άτομο, γνωστή ως πρωτοπαθής ανοσοανεπάρκεια
- Λογω ηλικίας
- Από ασθένεια που επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως ο HIV, ο υποσιτισμός, η παχυσαρκία ή η κατάχρηση αλκοόλ
- Από ιατρικές θεραπείες, όπως η χημειοθεραπεία, τα φάρμακα για τη θεραπεία μιας αυτοάνοσης πάθησης ή τα φάρμακα που εμποδίζουν το σώμα να απορρίψει ένα μόσχευμα
Αυτές οι καταστάσεις μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ενός ατόμου να αρρωστήσει ή να εμφανίσει σοβαρά συμπτώματα, όπως έδειξε η πανδημία COVID-19. Ποια είναι τα παραδείγματα διαταραχών ανοσοανεπάρκειας; Η χρόνια κοκκιωματώδης νόσος είναι ένα παράδειγμα κληρονομικής ανοσοανεπάρκειας και το AIDS και ορισμένοι τύποι καρκίνων αποτελούν ορισμένες αιτίες επίκτητης ανοσοανεπάρκειας.
2. Αυτοάνοσα νοσήματα
Σε αυτοάνοσες καταστάσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα στοχεύει εσφαλμένα στα υγιή κύτταρα και όχι στα παθογόνα ή στα ελαττωματικά κύτταρα. Δεν μπορεί να διακρίνει τα υγιή από τα κύτταρα και τους ιστούς που έχουν βλάβη.
Μία από τις λειτουργίες των κυττάρων (που βρίσκονται στο θύμο και στο μυελό των οστών) είναι να παρουσιάζουν στα νέα λεμφοκύτταρα τα αυτο-αντιγόνα που παράγονται σε όλο το σώμα και να τα αναγνωρίζουν, αποτρέποντας έτσι την αυτοανοσία.
Τα αυτοάνοσα νοσήματα είναι πάρα πολλά, μερικά από τα πιο γνωστά:
- Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα
- Σύνδρομο Sjogren,
- Ψωρίαση
- Σκλήρυνση κατά πλάκας
- Λύκος
- Κοιλιοκάκη
- Διαβήτης τύπου 1
- Νόσος του Graves
3. Υπερευαισθησίες
Με τις υπερευαισθησίες, το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά με υπερβολικό ή ακατάλληλο τρόπο. Επιτίθεται σε ουσίες, όπως η σκόνη, σαν να είναι παθογόνα. Οι υπερευαισθησίες έχουν τέσσερις κατηγορίες με βάση τους μηχανισμούς που εμπλέκονται και τη διάρκεια της αντίδρασης.
- Υπερευαισθησία τύπου Ι: Η άμεση ή αναφυλακτική αντίδραση, σχετίζεται με την αλλεργία. Τα συμπτώματα μπορεί να κυμαίνονται από μια ήπια δυσφορία μέχρι και θάνατο.
- Υπερευαισθησία τύπου ΙΙ: Εμφανίζεται όταν τα αντισώματα προσδένονται σε αντιγόνα επί των κυττάρων του οργανισμού.
- Υπερευαισθησία τύπου III: Τα ανοσοσυμπλέγματα (συμπλέγματα αντιγόνων, πρωτεϊνών συμπληρώματος και αντισωμάτων IgG και IgM) εναποτίθενται σε διάφορους ιστούς και πυροδοτούν αντιδράσεις.
- Υπερευαισθησία τύπου IV (γνωστή επίσης ως κυτταρο-μεσολαβούμενη ή καθυστερημένου τύπου υπερευαισθησία) συνήθως χρειάζεται δύο με τρεις ημέρες για να αναπτυχθεί. Οι αντιδράσεις τύπου IV εμπλέκονται σε πολλές αυτοάνοσες και μολυσματικές ασθένειες. Αυτές οι αντιδράσεις προκαλούνται από Τ-κύτταρα, μονοκύτταρα και μακροφάγα
Ποιες ασθένειες σχετίζονται με τις υπερευαισθησίες:
- Άσθμα
- Τροφικές αλλεργίες και ευαισθησίες
- Ατοπική δερματίτιδα
Πώς μπορώ να ελέγξω το ανοσοποιητικό μου σύστημα;
Ο βασικός έλεγχος του ανοσοποιητικού συστήματος περιλαμβάνει τον έλεγχο της ακεραιότητας του ενδογενούς ή έμφυτου (Innate) καθώς και του προσαρμοστικού ή επίκτητου (Adaptive) ανοσοποιητικού συστήματος. Ο έλεγχος του ανοσοποιητικού εντοπίζει τις υποκείμενες αιτίες των χρόνιων νοσημάτων και διαταραχών, έτσι ώστε να σχεδιασθούν οι κατάλληλες εξατομικευμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Πώς μπορώ να βελτιώσω το ανοσοποιητικό μου;
Η ενίσχυση της ανοσίας περιλαμβάνει:
- ποικίλη διατροφή με φρέσκα φρούτα και λαχανικά, ολόκληρα τρόφιμα και άπαχη πρωτεΐνη
- μείωση των πρόσθετων αλάτων, λιπών, σακχάρων και αλκοόλ
- τακτική γυμναστική
- επαρκής ύπνος
- διατήρηση κατάλληλου σωματικού βάρους
- αποφυγή καπνίσματος