Οι επιστήμονες προσπαθούν εδώ και χρόνια να διαπιστώσουν τη σχέση ανάμεσα στον ύπνο και την άνοια, με τα αποτελέσματα να δείχνουν ότι η έλλειψη ύπνου μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο για γνωστική εξασθένιση. Πλέον, όμως, διερευνούν μια άλλη πτυχή του ύπνου ως πρώιμο προειδοποιητικό σημάδι κινδύνου. Ποια είναι;
Περνάμε το ένα τρίτο της ζωής μας κοιμισμένοι και στο ένα τέταρτο του ύπνου βλέπουμε όνειρα. Έτσι, για τον μέσο άνθρωπο με προσδόκιμο ζωής γύρω στα 73 χρόνια, αυτό αντιστοιχεί σε λίγο περισσότερα από έξι χρόνια ονειροπόλησης.
Ωστόσο, δεδομένου του κεντρικού ρόλου που παίζουν τα όνειρα στη ζωή μας, εξακολουθούμε να γνωρίζουμε λίγα όσον αφορά στο γιατί ονειρευόμαστε, πώς ο εγκέφαλος δημιουργεί όνειρα και, κυρίως, ποια μπορεί να είναι η σημασία των ονείρων μας για την υγεία μας – ειδικά για την υγεία του εγκεφάλου μας.
Μια μελέτη του 2022, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό The Lancet’s eClinicalMedicine, έδειξε ότι τα όνειρά μας μπορούν να αποκαλύψουν έναν εκπληκτικό όγκο πληροφοριών για την υγεία του εγκεφάλου μας. Πιο συγκεκριμένα, έδειξε ότι το να βλέπετε συχνά άσχημα όνειρα και εφιάλτες (αρνητικά όνειρα που σας κάνουν να ξυπνάτε) στη μέση ή μεγαλύτερη ηλικία, μπορεί να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
Σχετικό άρθρο: Άνοια: Το σύμπτωμα που παρουσιάσατε 20 ετών αυξάνει τον κίνδυνο
Πώς διεξήχθη η μελέτη για τα όνειρα και την άνοια
Στη μελέτη, οι επιστήμονες ανέλυσαν δεδομένα από τρεις μεγάλες αμερικανικές μελέτες για την υγεία και τη γήρανση. Αυτά περιελάμβαναν περισσότερα από 600 άτομα ηλικίας μεταξύ 35 και 64 ετών και 2.600 άτομα ηλικίας 79 ετών και άνω. Κανένας από τους συμμετέχοντες δεν είχε άνοια στην αρχή της μελέτης. Η ομάδα μέσης ηλικίας παρακολουθήθηκε κατά μέσο όρο για εννέα χρόνια, ενώ οι μεγαλύτεροι συμμετέχοντες για πέντε χρόνια.
Στην αρχή της μελέτης (2002-12), οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν μια σειρά ερωτηματολογίων, συμπεριλαμβανομένου ενός που ρωτούσε πόσο συχνά βίωναν άσχημα όνειρα και εφιάλτες. Οι ερευνητές ανέλυσαν τα δεδομένα για να μάθουν εάν οι συμμετέχοντες με υψηλότερη συχνότητα σε εφιάλτες στην αρχή της μελέτης είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν γνωστική έκπτωση (ταχεία μείωση στη μνήμη και τις δεξιότητες σκέψης με την πάροδο του χρόνου) και να διαγνωστούν με άνοια.
Οι εβδομαδιαίοι εφιάλτες πενταπλασιάζουν τον κίνδυνο για άνοια
Βρήκαν ότι οι μεσήλικες που βίωναν εφιάλτες κάθε εβδομάδα, είχαν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν γνωστική έκπτωση (πρόδρομος της άνοιας) κατά την επόμενη δεκαετία, ενώ οι μεγαλύτεροι συμμετέχοντες είχαν διπλάσιες πιθανότητες να διαγνωστούν με άνοια.
Είναι ενδιαφέρον ότι η σύνδεση μεταξύ των εφιαλτών και της μελλοντικής άνοιας ήταν πολύ ισχυρότερη για τους άνδρες παρά για τις γυναίκες. Για παράδειγμα, οι ηλικιωμένοι άνδρες που έβλεπαν εφιάλτες κάθε εβδομάδα είχαν πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια σε σύγκριση με τους ηλικιωμένους άνδρες που δεν ανέφεραν άσχημα όνειρα.
Στις γυναίκες, ωστόσο, η αύξηση του κινδύνου ήταν μόνο 41%. Ένα πολύ παρόμοιο μοτίβο παρατηρήθηκε και στην ομάδα μέσης ηλικίας. Συνολικά, αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι οι συχνοί εφιάλτες μπορεί να είναι ένα από τα πρώτα σημάδια άνοιας, η οποία μπορεί να προηγείται της ανάπτυξης προβλημάτων μνήμης και σκέψης για αρκετά χρόνια ή και δεκαετίες –ειδικά στους άνδρες.
Εναλλακτικά, είναι επίσης πιθανό ότι τα τακτικά άσχημα όνειρα και εφιάλτες μπορεί να είναι ακόμη και αιτία άνοιας. Δεδομένης της φύσης της μελέτης, δεν είναι δυνατό να είμαστε σίγουροι ποια από αυτές τις θεωρίες είναι σωστή. Ωστόσο, ανεξάρτητα από αυτό, η κύρια επίπτωση της μελέτης παραμένει η ίδια, δηλαδή ότι το να βλέπει κανείς τακτικά άσχημα όνειρα και εφιάλτες στη μέση και μεγαλύτερη ηλικία μπορεί να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας αργότερα στη ζωή.
Προλάβετε την άνοια αντιμετωπίζοντας τους εφιάλτες
Τα καλά νέα είναι ότι οι επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες αντιμετωπίζονται. Και η πρώτης γραμμής ιατρική θεραπεία για τους εφιάλτες έχει ήδη αποδειχθεί ότι μειώνει τη συσσώρευση μη φυσιολογικών πρωτεϊνών που συνδέονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Υπήρξαν επίσης αναφορές περιστατικών που δείχνουν βελτιώσεις στη μνήμη και στις δεξιότητες σκέψης μετά τη θεραπεία για τους εφιάλτες.
Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η αντιμετώπιση των εφιαλτών μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της γνωστικής παρακμής και στην πρόληψη της ανάπτυξης άνοιας σε μερικούς ανθρώπους. Αυτή θα είναι μια σημαντική οδός προς διερεύνηση σε μελλοντική έρευνα.
Σχετικό άρθρο: Ποια είναι η καλύτερη διατροφή για γερή μνήμη και υγεία του εγκεφάλου – Τι έδειξε νέα έρευνα
Τα επόμενα βήματα στην έρευνα για τη σχέση της άνοιας με τους εφιάλτες
Τα επόμενα βήματα για την έρευνα περιλαμβάνουν τη διερεύνηση του κατά πόσον οι εφιάλτες σε νέους μπορεί επίσης να συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο άνοιας. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει να καθοριστεί εάν οι εφιάλτες προκαλούν άνοια ή εάν είναι απλώς ένα πρώιμο σημάδι σε μερικούς ανθρώπους.
Οι επιστήμονες σκοπεύουν επίσης να διερευνήσουν εάν άλλα χαρακτηριστικά των ονείρων, όπως το πόσο συχνά θυμόμαστε τα όνειρά μας και πόσο ζωντανά είναι, θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν στον προσδιορισμό του πόσο πιθανό είναι οι άνθρωποι να αναπτύξουν άνοια στο μέλλον.
Η έρευνα μπορεί όχι μόνο να ρίξει φως στη σχέση μεταξύ άνοιας και ονείρου και να προσφέρει νέες ευκαιρίες για προηγούμενες διαγνώσεις -και πιθανώς προηγούμενες παρεμβάσεις- αλλά μπορεί επίσης να ρίξει νέο φως στη φύση και τη λειτουργία του μυστηριώδους φαινομένου που ονομάζουμε όνειρα.
Σχετικό άρθρο: Είναι σύμπτωμα άνοιας ή διαταραχή της μνήμης; Πότε πρέπει να ανησυχήσετε