Τρεις κοινές καρδιακές παθήσεις, συνδέονται άμεσα με αυξημένο κίνδυνο άνοιας. Μάθετε πώς να φροντίζετε την υγεία της καρδιάς σας, μέσα από σωστή διατροφή, άσκηση και γιατί να ελέγχετε την πίεση και την χοληστερίνη σας.
Σήμερα στην Ελλάδα ζουν περίπου 250.000 άνθρωποι με άνοια, σύμφωνα με την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, περίπου 900.000 άνθρωποι ζουν σήμερα με άνοια, και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί στα 1,6 εκατομμύρια έως το 2050. Όσο ανησυχητικοί κι αν είναι αυτοί οι αριθμοί, όλοι μπορούμε να μειώσουμε σημαντικά τον κίνδυνο – και αυτό ξεκινά με τη φροντίδα της καρδιάς μας.
Μια σημαντική νέα δήλωση από την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (American Heart Association) προειδοποιεί ότι τρεις κοινές καρδιαγγειακές παθήσεις – η καρδιακή ανεπάρκεια, η κολπική μαρμαρυγή και η στεφανιαία νόσος – αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Η άνοια αποτελεί έναν γενικό όρο (umbrella term) που περιγράφει συμπτώματα όπως δυσκολίες στη μνήμη, τη σκέψη, την επίλυση προβλημάτων, την κρίση ή τη γλώσσα.
Καρδιακή ανεπάρκεια: Επηρεάζει περισσότερους από 26 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως
Έρευνες δείχνουν ότι το 14 έως 81% των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια παρουσιάζουν κάποια μορφή γνωστικής έκπτωσης. Τα άτομα με κολπική μαρμαρυγή έχουν 39% αυξημένο κίνδυνο να αντιμετωπίσουν προβλήματα μνήμης ή σκέψης, ενώ εκείνοι με στεφανιαία νόσο έχουν 27% υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν άνοια. Μετά από καρδιακή προσβολή, έως και το 50% των ασθενών εμφανίζουν γνωστική έκπτωση.
Η αγγειακή άνοια, η δεύτερη πιο συχνή μορφή της νόσου μετά τη νόσο Alzheimer, προκαλείται κυρίως από καρδιαγγειακές παθήσεις. Αυτές περιορίζουν τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, καταστρέφοντας εγκεφαλικά κύτταρα, καθώς τα στερούν από το οξυγόνο και τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται για να λειτουργήσουν.
«Η φροντίδα της καρδιακής υγείας από νεαρή ηλικία είναι σημαντική για την πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων και επεισοδίων, την προστασία της εγκεφαλικής υγείας και τη μείωση του κινδύνου γνωστικής εξασθένησης αργότερα στη ζωή», δήλωσε ο Fernando D Testai, καθηγητής νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις College of Medicine, σύμφωνα με το Telegraph.
«Η φράση που χρησιμοποιούμε είναι: “Ό,τι είναι καλό για την καρδιά, είναι καλό και για τον εγκέφαλο”», λέει ο Dr Ahmad Khundakar, λέκτορας βιοϊατρικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Teesside, ο οποίος ειδικεύεται στην άνοια και τη νευροεπιστήμη.
«Οι παράγοντες του τρόπου ζωής έχουν καθοριστική επίδραση στην υγεία της καρδιάς, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει την υγεία του εγκεφάλου. Αν μπορέσουμε να τροποποιήσουμε αυτούς τους παράγοντες, μπορούμε να βελτιώσουμε σημαντικά τις πιθανότητές μας να αποφύγουμε την άνοια».
Η κατανόηση αυτών των καρδιοπαθειών είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε τι πρέπει να κάνουμε. Παρακάτω εξηγούμε τι είναι αυτές οι παθήσεις, πώς συνδέονται με την εγκεφαλική υγεία και πώς μπορούμε να προστατευτούμε από αυτές.
1. Καρδιακή ανεπάρκεια
Η καρδιακή ανεπάρκεια συμβαίνει όταν η καρδιά δεν μπορεί να αντλήσει το αίμα στο σώμα όσο αποτελεσματικά όσο θα έπρεπε. Συνήθως προκαλείται από βλάβη στην καρδιά, η οποία οφείλεται σε υψηλή αρτηριακή πίεση ή καρδιοπάθειες.
«Προκαλεί ένα σύνολο συμπτωμάτων», εξηγεί ο Dr Sohail Khan, σύμβουλος επεμβατικός καρδιολόγος στο Harborne Hospital στο Μπέρμιγχαμ. «Αυτά περιλαμβάνουν κόπωση, δύσπνοια, ιδιαίτερα μετά από φυσική δραστηριότητα, και κατακράτηση υγρών, που οδηγεί σε πρήξιμο. Τα υγρά συσσωρεύονται στους πνεύμονες, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να ξυπνούν τη νύχτα λαχανιασμένοι».
Μια επιπλέον παρενέργεια είναι η μειωμένη παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο μέσω των αιμοφόρων αγγείων, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο αγγειακής άνοιας. «Μικρές τρύπες ή υπερεντάσεις εμφανίζονται στη λευκή ουσία του εγκεφάλου – ουσιαστικά, στα κυκλώματα επικοινωνίας», λέει ο Dr Ahmad Khundakar. «Αυτές μπορούν να επηρεάσουν τα κυκλώματα που σχετίζονται με τη γνωστική λειτουργία και τη μνήμη, προκαλώντας βλάβες».
Η νόσος Alzheimer είναι μια πάθηση που ξεκινά στον εγκέφαλο, προκαλώντας το σχηματισμό πλακών που οδηγούν σε νευροεκφυλισμό. Παρ’ όλα αυτά, ο Dr Khundakar σημειώνει: «Θεωρείται πως η έλλειψη οξυγόνου στον εγκέφαλο επιδεινώνει επίσης την παθολογία του Alzheimer».
Οι εξετάσεις για τη διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας περιλαμβάνουν εξετάσεις αίματος και ηλεκτροκαρδιογράφημα (ECG), το οποίο καταγράφει τη ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση φαρμάκων, όπως οι αναστολείς του ενζύμου μετατροπής της αγγειοτασίνης (ACE), που χαλαρώνουν και διαστέλλουν τα αιμοφόρα αγγεία, καθώς και β-αναστολείς, οι οποίοι μειώνουν τον καρδιακό ρυθμό.
Η μετάβαση σε υγιεινότερη διατροφή και η τακτική άσκηση μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα. Ωστόσο, ο Dr Khan προειδοποιεί: «Δυστυχώς, όταν διαγνωστεί καρδιακή ανεπάρκεια, είναι πολύ δύσκολο να αντιστραφεί. Είναι πολύ καλύτερο να προσπαθήσουμε να την προλάβουμε».
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να προλάβετε την καρδιακή ανεπάρκεια είναι να διατηρείτε την αρτηριακή πίεση σε φυσιολογικά επίπεδα. Μετά την ηλικία των 40 ετών, είναι σημαντικό να παρακολουθείτε τη μεταβολική σας υγεία.
«Όλοι πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη να γνωρίζουμε τους αριθμούς μας, καθώς αυτοί είναι τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου για τους οποίους μπορούμε να δράσουμε», εξηγεί ο Dr Khan. «Μην υποθέτετε ότι η χοληστερόλη σας είναι χαμηλή – μπορεί να μην είναι».
Μια έκθεση από ερευνητές του UCL φέτος έδειξε ότι το 7% των περιπτώσεων άνοιας σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα λιποπρωτεΐνης χαμηλής πυκνότητας (χοληστερόλης LDL) ή τη λεγόμενη “κακή” χοληστερόλη κατά τη μέση ηλικία. Η μείωση των κορεσμένων λιπαρών, η διατήρηση ενός υγιούς βάρους, η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε λαχανικά και καλά λιπαρά, η τακτική άσκηση, η αποφυγή του καπνίσματος και ο περιορισμός του αλκοόλ είναι ζωτικής σημασίας για τη μείωση της χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης.
Κολπική μαρμαρυγή: Nέα μέθοδος αντιμετώπισε τις αρρυθμίες κατά 80%
2. Κολπική μαρμαρυγή
Στην Ελλάδα, η κολπική μαρμαρυγή είναι μια πάθηση που προκαλεί περίπου 500 εγκαφαλικά επεισόδια κάθε χρόνο σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Υπέρτασης, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο υπολογίζεται πως επηρεάζει περίπου 1,4 εκατομμύρια ανθρώπους. Προκαλεί ακανόνιστο και συχνά ασυνήθιστα γρήγορο καρδιακό ρυθμό. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν αίσθημα παλμών, ζάλη και δύσπνοια.
Αυτό συμβαίνει όταν ανώμαλες ηλεκτρικές εκκενώσεις ξεκινούν στους κόλπους της καρδιάς (atria), παρακάμπτοντας τον φυσικό βηματοδότη της καρδιάς. Παρότι η αιτία δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί, «συνήθως επηρεάζει ηλικιωμένους και άτομα με χρόνιες παθήσεις, όπως καρδιοπάθειες, υψηλή αρτηριακή πίεση και παχυσαρκία», εξηγεί ο Dr Sohail Khan.
Η ακανόνιστη καρδιακή λειτουργία αυξάνει τον κίνδυνο σχηματισμού θρόμβων αίματος, οι οποίοι μπορεί να ταξιδέψουν στον εγκέφαλο και να προκαλέσουν εγκεφαλικό επεισόδιο. «Τα μεγάλα εγκεφαλικά επεισόδια προκύπτουν όταν υπάρχει απόφραξη σε ένα σχετικά μεγάλο αιμοφόρο αγγείο, γεγονός που διακόπτει την παροχή οξυγόνου σε μέρη του εγκεφάλου, επηρεάζοντας τη γνωστική λειτουργία», εξηγεί ο Dr Ahmad Khundakar.
«Υπάρχουν επίσης τα παροδικά ισχαιμικά επεισόδια ή μικροεγκεφαλικά, τα οποία προκαλούνται από αποφράξεις σε πολύ μικρά αιμοφόρα αγγεία που φτάνουν στον εγκέφαλο. Αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε αγγειακή άνοια».
Όσοι ανησυχούν για τον καρδιακό τους ρυθμό μπορούν να ελέγξουν τον σφυγμό τους μόνοι τους: ένας φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός είναι κανονικός και κυμαίνεται μεταξύ 60 και 100 παλμών το λεπτό όταν κάποιος βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας.
Η θεραπεία της κολπικής μαρμαρυγής συνήθως απαιτεί φαρμακευτική αγωγή, γι’ αυτό είναι απαραίτητο να απευθυνθείτε στον γιατρό σας. Η αγωγή περιλαμβάνει αντιαρρυθμικά φάρμακα, όπως β-αναστολείς για τη ρύθμιση του καρδιακού ρυθμού, και σε ορισμένες περιπτώσεις τη χρήση βηματοδότη.
Όπως και στην περίπτωση της καρδιακής ανεπάρκειας, ο κίνδυνος εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής μπορεί να μειωθεί μέσω της διαχείρισης του σωματικού βάρους με σωστή διατροφή και άσκηση, της αποφυγής του καπνίσματος, του περιορισμού της κατανάλωσης αλκοόλ και της διατήρησης της αρτηριακής πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα.
3. Στεφανιαία νόσος
Στην ΕΕ κάθε χρόνο καταγράφονται 6 εκατομμύρια περιπτώσεις στεφανιαίας νόσου, ενώ σε ολόκληρη την Ευρώπη 11 εκατομμύρια ετησίως, σύμφωνα με το European Society of Cardiology. Αντίστοιχα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, περίπου 2,3 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με στεφανιαία νόσο – περίπου 1,5 εκατομμύριο άνδρες και 830.000 γυναίκες. Η ασθένεια αυτή μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακές προσβολές και διπλασιάζει τον κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο.
Η στεφανιαία νόσος εμφανίζεται όταν τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν την καρδιά στενεύουν ή μπλοκάρονται λόγω συσσώρευσης λιπαρών αποθέσεων στις αρτηρίες. Ο πόνος στο στήθος και η δύσπνοια είναι από τα βασικά συμπτώματα της νόσου, η οποία διαγιγνώσκεται συνήθως με εξετάσεις αίματος και ηλεκτροκαρδιογράφημα (ECG). Παρότι δεν μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, μπορεί να αντιμετωπιστεί με φαρμακευτική αγωγή, χειρουργικές επεμβάσεις και αγγειοπλαστική που χρησιμοποιεί μπαλόνια και ενδοπροθέσεις (stents) για τη διάνοιξη των αρτηριών.
Έρευνες δείχνουν ότι ο συνδυασμός στεφανιαίας νόσου και γενετικής προδιάθεσης για τη νόσο Alzheimer τριπλασιάζει τα επίπεδα της β-αμυλοειδούς πρωτεΐνης, μιας πρωτεΐνης που συσσωρεύεται στον εγκέφαλο και προκαλεί τη νόσο Alzheimer.
Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Sheffield διαπίστωσαν επίσης ότι η στεφανιαία νόσος επηρεάζει μια σημαντική εγκεφαλική λειτουργία που συνδέει τη δραστηριότητα του εγκεφάλου με τη ροή του αίματος, μειώνοντας την αιμάτωση του εγκεφάλου για την ίδια ένταση δραστηριότητας. Αυτή η εγκεφαλική δυσλειτουργία αποτελεί πρόδρομο της άνοιας.
«Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν κάποιο βαθμό αθηρώματος ή πλάκας στις αρτηρίες τους ήδη από την ηλικία των 20 ή 30 ετών, και η πάθηση επιδεινώνεται με την πάροδο της ηλικίας», εξηγεί ο Dr Sohail Khan. «Η συσσώρευση αυτή μπορεί να επιταχυνθεί από παράγοντες όπως η υψηλή χοληστερόλη, η υψηλή αρτηριακή πίεση, το κάπνισμα, ο διαβήτης, η έλλειψη άσκησης και η κακή διατροφή».
Είναι αναστρέψιμη η στεφανιαία νόσος; Τι πρέπει να κάνετε
«Υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε την υγεία της καρδιάς μας και, κατά συνέπεια, να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας μέσω των επιλογών του τρόπου ζωής μας», προσθέτει.