Διαστάσεις επιδημίας έχουν λάβει το Αλτσχάιμερ και οι άλλες μορφές άνοιας σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, κάθε χρόνο καταγράφονται σε παγκόσμιο επίπεδο περίπου 10 εκατομμύρια νέα περιστατικά. Ωστόσο, ελπίδες φέρνουν νέες μελέτες που δείχνουν ότι ο εμβολιασμός κατά κοινών ιών μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ.
Τα στοιχεία είναι άκρως ανησυχητικά. Σύμφωνα με τους ειδικούς, σήμερα καταγράφεται σε όλο τον κόσμο μία νέα περίπτωση Αλτσχάιμερ κάθε 3 δευτερόλεπτα. Και καθώς οι δημογραφικές αλλαγές επιτρέπουν στους ανθρώπους να ζουν περισσότερο, ο συνολικός αριθμός των ατόμων που ζουν με αυτή τη νόσο αναμένεται να διπλασιαστεί τα επόμενα 20 χρόνια, αν δεν εστιάσουμε έγκαιρα στην πρόληψη της νόσου.
Η νόσος Αλτσχάιμερ χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση πλακών β-αμυλοειδούς και νευροϊνιδιακών δεσμών tau που τελικά οδηγούν σε ατροφία ή συρρίκνωση του εγκεφάλου. Οι αλλαγές στον εγκέφαλο συχνά αρχίζουν χρόνια πριν από την εμφάνιση των γνωστικών συμπτωμάτων, γεγονός που καθιστά τη διάγνωση και τη θεραπεία αυτής της νόσου ιδιαίτερα δύσκολη.
Το μοτίβο των δομικών βλαβών που παρατηρείται στους εγκεφάλους των ατόμων με Αλτσχάιμερ παρουσιάζει σημάδια σημαντικής νευροφλεγμονής. Τα υψηλά επίπεδα φλεγμονής στον εγκέφαλο επί σειρά ετών μπορεί να είναι τόσο αιτία όσο και συνέπεια της ανάπτυξης αυτής της νόσου.
Η φλεγμονή στον εγκέφαλο μπορεί να εμφανιστεί οποιαδήποτε στιγμή έχετε εκτεθεί σε έναν ιό. Ακόμα και χωρίς να μολύνουν άμεσα τα εγκεφαλικά κύτταρα, οι ιοί είναι ικανοί να προκαλέσουν μια τόσο ισχυρή φλεγμονώδη αντίδραση που κατακλύζει ολόκληρο το σώμα.
Ο ιός Covid-19, για παράδειγμα, είναι ιδιαίτερα ικανός στο να πυροδοτεί μια ισχυρή ανοσολογική απόκριση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η προκαλούμενη από φλεγμονή βλάβη στον εγκέφαλο μπορεί να επιμένει ακόμη και μετά την εξάλειψη των συμπτωμάτων.
Οι ιοί δεν εγκαταλείπουν το σώμα
Ορισμένοι ιοί, ωστόσο, δεν εγκαταλείπουν ποτέ πλήρως το σώμα. Για παράδειγμα, όταν κάποιος εκτίθεται στον ιό της ανεμοβλογιάς- του έρπη ζωστήρα, ένα μέρος του ιού γίνεται λανθάνον και παραμένει στο σώμα. Οι λανθάνοντες ιοί μπορούν να παραμείνουν σε λανθάνουσα κατάσταση, χωρίς να αναπαράγονται στο σώμα για χρόνια, ακόμη και για δεκαετίες, πριν επανενεργοποιηθούν.
Η επανενεργοποίηση ενός λανθάνοντος ιού πυροδοτεί μια νέα λοίμωξη και προκαλεί μια φλεγμονώδη αντίδραση. Μετά από μια λοίμωξη ανεμοβλογιάς, ο ιός επανενεργοποιείται σε έναν στους τρεις ανθρώπους και παρουσιάζεται ως έρπητας ζωστήρας, ένα επώδυνο δερματικό εξάνθημα.
Η ανεμοβλογιά συνδέεται με το Αλτσχάιμερ;
Όλο και περισσότερες αναφορές δείχνουν τώρα ότι η έκθεση στην ανεμοβλογιά και η επακόλουθη επανενεργοποίηση του έρπητα ζωστήρα μπορεί να συνδέεται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Σε δείγματα εγκεφαλικού ιστού, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η έκθεση στον ιό της ανεμοβλογιάς-ζωστήρα πυροδοτεί τον σχηματισμό β-αμυλοειδούς και ανώμαλης φωσφορυλιωμένης tau, που μοιάζουν με τις πλάκες αμυλοειδούς και τις νευροϊνιδιακές δεσμίδες που είναι χαρακτηριστικές της νόσου Αλτσχάιμερ. Η χορήγηση αντιικών φαρμάκων που στοχεύουν στην ανεμοβλογιά μειώνει σημαντικά τη συσσώρευση του β-αμυλοειδούς και του φωσφορυλιωμένου tau. Τα ευρήματα αυτά αποκαλύπτουν έναν πιθανό μηχανισμό για το πώς αναπτύσσεται η νόσος Αλτσχάιμερ και, το σημαντικότερο, πώς μπορεί να προληφθεί.
Πώς η έκθεση στον ιό της ανεμοβλογιάς προκαλεί τη νόσο Αλτσχάιμερ τόσο πολύ αργότερα στη ζωή; Μια θεωρία υποστηρίζει ότι ο λανθάνων ιός της ανεμοβλογιάς-του έρπη ζωστήρα επανενεργοποιείται συνεχώς ως απάντηση στο στρες, οδηγώντας σε σωρευτική βλάβη στον εγκέφαλο με την πάροδο του χρόνου. Με αυτόν τον τρόπο, η παρουσία του επανενεργοποιημένου ιού πυροδοτεί άμεσα τον σχηματισμό αμυλοειδούς και tau στον εγκέφαλο.
Νέα μελέτη
Δεδομένου ότι η νόσος Αλτσχάιμερ αναπτύσσεται σε βάθος δεκαετιών, μια νέα μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης υποδηλώνει ότι ο ιός αυτός πιθανώς έχει έμμεση επίδραση αυξάνοντας τη φλεγμονή στον εγκέφαλο.
Η ομάδα υπέθεσε ότι η επανενεργοποίηση του ιού της ανεμοβλογιάς εξελίσσεται σε έρπητα ζωστήρα μόνο σε σοβαρές περιπτώσεις. Μια φλεγμονώδης αντίδραση στον πρόσφατα ενεργοποιημένο ιό προκαλεί στη συνέχεια έναν καταρράκτη πρόσθετης νευροφλεγμονής που βλάπτει τα εγκεφαλικά κύτταρα.
Σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές ξεκίνησαν με τη λήψη ανθρώπινων βλαστικών κυττάρων που μοιάζουν με εγκεφαλικό ιστό. Στη συνέχεια, τα κύτταρα αυτά εκτέθηκαν στον ιό της ανεμοβλογιάς- του έρπη ζωστήρα. Αν και δεν παρατήρησαν τον σχηματισμό πρωτεϊνών β-αμυλοειδούς και tau, οι ερευνητές μέτρησαν αυξημένα επίπεδα προφλεγμονωδών κυτταροκινών, επιβεβαιώνοντας την υπόθεσή τους ότι η συσχέτιση μεταξύ ανεμοβλογιάς και νόσου Αλτσχάιμερ μπορεί να οφείλεται έμμεσα στη φλεγμονή.
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι προφλεγμονώδεις κυτταροκίνες που πυροδοτούνται από τον ιό της ανεμευλογιάς-του έρπη ζωστήρα μπορεί να προκαλέσουν επαναλαμβανόμενη επανενεργοποίηση λανθανόντων ιών, η οποία τελικά μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη της νόσου του Alzheimer.
Τα ευρήματα αυτά συνάδουν με κλινικές αναφορές ότι ο εμβολιασμός κατά της ανεμοβλογιάς και του έρπητα ζωστήρα μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ. Ο εμβολιασμός κατά άλλων κοινών ιών, όπως η γρίπη, έχει αποδειχθεί ότι έχει παρόμοιο προστατευτικό αποτέλεσμα.
Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Journal of Alzheimer’s διαπίστωσε ότι η λήψη ενός εμβολίου κατά της γρίπης μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου Αλτσχάιμερ κατά 40% σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.
Αν και ο μηχανισμός του πώς η φλεγμονή οδηγεί στη νόσο Αλτσχάιμερ δεν είναι ακόμη σαφής, η έγκαιρη πραγματοποίηση των εμβολιασμών σας προσφέρει κάποια προστασία. Μόλις τώρα αρχίζουμε να κατανοούμε το ρόλο που παίζει το ανοσοποιητικό σύστημα στη νόσο Αλτσχάιμερ. Δεν πρόκειται για μια μεμονωμένη ασθένεια του εγκεφάλου. Είναι προφανές ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και οι επιλογές του τρόπου ζωής που αυξάνουν την ευαισθησία σας στη φλεγμονή του εγκεφάλου μπορούν να σας θέσουν σε κίνδυνο να αναπτύξετε αυτή και άλλες μορφές άνοιας.