Η νόσος Αλτσχάιμερ ταλαιπωρεί εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, με τους αριθμούς να αναμένεται να εκτιναχθούν έως το 2050, την ώρα που η έλλειψη ουσιαστικών θεραπειών αντιπροσωπεύει μια σημαντική ανεκπλήρωτη ιατρική ανάγκη.
Σε μελέτη, με επικεφαλής τον Jerold Chun, που δημοσιεύτηκε στο Pharmaceuticals, οι επιστήμονες στο Sanford Burnham Prebys εντόπισαν τώρα πολλά υποσχόμενους συσχετισμούς μεταξύ ορισμένων κοινών φαρμάκων και μειωμένης συχνότητας εμφάνισης Αλτσχάιμερ.
Η νέα έρευνα του Δρ. Chun βασίζεται στη δημοσίευση-ορόσημο του εργαστηρίου του στο Nature το 2018 που περιέγραφε πώς ο ανασυνδυασμός σωματικών γονιδίων σε νευρώνες μπορεί να παράγει χιλιάδες νέες παραλλαγές γονιδίων στους εγκεφάλους που νοσούν από Αλτσχάιμερ. Αποκάλυψε επίσης για πρώτη φορά πώς το γονίδιο APP που συνδέεται με τη νόσο, ανασυνδυάζεται χρησιμοποιώντας τον ίδιο τύπο ενζύμου που βρίσκεται στον HIV.
Αναστολή του ενζύμου RT με φάρμακα για τον HIV
Το ένζυμο, που ονομάζεται αντίστροφη μεταγραφάση (RT), αντιγράφει μόρια RNA και τα μετατρέπει σε συμπληρωματικά διπλότυπα DNA που μπορούν στη συνέχεια να εισαχθούν ξανά στο DNA, δημιουργώντας μόνιμες αλλαγές αλληλουχίας στο σχέδιο DNA του κυττάρου.
Ο HIV και πολλοί άλλοι ιοί βασίζονται στην RT για να κατακτήσουν τα κύτταρα ενός ξενιστή και να δημιουργήσουν μια χρόνια λοίμωξη. Έτσι τα φάρμακα που εμποδίζουν τη δραστηριότητα του ενζύμου RT έχουν γίνει ένα κοινό μέρος των κοκτέιλ θεραπείας για τον HIV. Ο εγκέφαλος φαίνεται να έχει τις δικές του RT που διαφέρουν από αυτές στους ιούς και η ερευνητική ομάδα αναρωτήθηκε εάν η αναστολή των RTs εγκεφάλου με φάρμακα για τον HIV βοηθά πραγματικά τους ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ.
Οι αναστολείς ανάστροφης μεταγραφάσης (RTI) είναι μια κατηγορία αντιρετροϊκών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της λοίμωξης HIV (AIDS), και σε ορισμένες περιπτώσεις ηπατίτιδας Β. Τα RTIs αναστέλλουν τη δραστηριότητα της ανάστροφης μεταγραφάσης, μιας ιικής πολυμεράσης DNA που απαιτείται για την αναπαραγωγή του HIV και άλλων ρετροϊών.
Για να αξιολογήσει τη σχέση μεταξύ της πραγματικής έκθεσης σε αναστολείς RT και της νόσου Αλτσχάιμερ στους ανθρώπους, η ομάδα ανέλυσε ανώνυμα ιατρικά αρχεία με συνταγογραφήσεις από περισσότερους από 225.000 ασθενείς ελέγχου και οροθετικούς ασθενείς και διαπίστωσε ότι η έκθεση σε αναστολείς RT συσχετίστηκε με στατιστικά σημαντική μειωμένη συχνότητα εμφάνισης και επικράτηση της νόσου Αλτσχάιμερ.
«Εξετάσαμε τα οροθετικά άτομα που έπαιρναν αναστολείς RT και άλλες συνδυασμένες αντιρετροϊκές θεραπείες καθώς γερνούσαν και θέσαμε το ερώτημα: Πόσοι από αυτούς έπαθαν Αλτσχάιμερ; Η απάντηση είναι ότι υπήρχαν πολύ λιγότεροι από ό,τι αναμενόταν σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό», εξήγησε ο Δρ. Chun.
Από τα περισσότερα από 225.000 άτομα στη μελέτη, μόλις τα 80.000 ήταν θετικά στον ιό HIV άνω των 60 ετών. Περισσότερα από 46.000 είχαν λάβει αναστολείς RT κατά τη διάρκεια μιας σχεδόν τριετούς περιόδου παρατήρησης από το 2016 έως το 2019.
Μειωμένη συχνότητα της νόσου Αλτσχάιμερ σε ασθενείς που είχαν λάβει αναστολείς RT
Σε ζωντανά άτομα με HIV, υπήρχαν 2,46 διαγνώσεις για τη νόσο Αλτσχάιμερ ανά 1.000 άτομα μεταξύ των οροθετικών ατόμων που έπαιρναν αυτούς τους αναστολείς, έναντι 6,15 για τον γενικό πληθυσμό. Αυτή η ομάδα ελέγχου αντιπροσωπευόταν από περισσότερους από 150.000 αρνητικούς στον HIV ασθενείς άνω των 60 ετών με αξιώσεις ιατρικής ασφάλισης που σχετίζονται με τη θεραπεία για το κοινό κρυολόγημα.
«Δεν μπορούμε να εκτελέσουμε μια προοπτική κλινική δοκιμή με αυτόν τον αριθμό ασθενών. Αυτή η προσέγγιση είναι ένας τρόπος για να δούμε πώς ένα φάρμακο μπορεί να δράσει σε έναν μεγάλο πληθυσμό ασθενών», προσθέτει ο Δρ. Chun.
Ο ειδικός υπογραμμίζει ότι τα φάρμακα που έλαβαν οι ασθενείς σε αυτή την αναδρομική μελέτη σχεδιάστηκαν για να αντιμετωπίσουν τη δραστηριότητα της RT στον HIV και πιθανότατα είχαν περιορισμένη μόνο επίδραση σε πολλές διαφορετικές πιθανές μορφές του ενεργού ενζύμου στον εγκέφαλο.
«Αυτό που εξετάζουμε τώρα είναι πολύ μακρόπνοο. Το επόμενο βήμα για το εργαστήριό μας είναι να προσδιορίσει ποιες εκδόσεις της RT λειτουργούν στον εγκέφαλο που νοσεί από Αλτσχάιμερ, ώστε να μπορέσουμε να ανακαλύψουμε πιο στοχευμένες θεραπείες, ενώ θα πρέπει να συνεχιστούν οι προοπτικές κλινικές δοκιμές των διαθέσιμων αναστολέων RT σε άτομα με πρώιμη νόσο», καταλήγει ο Δρ. Chun.