H επιστημονική έρευνα και οι πολιτικές γύρω από τη μείωση της βλάβης από τον καπνό συζητήθηκαν στο πλαίσιο του 6ου Επιστημονικού Συνεδρίου για τη Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα που διεξήχθη στην Αθήνα στις 25 και 26 Σεπτεμβρίου.
Διακεκριμένοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο, συζήτησαν, μεταξύ άλλων, τις στρατηγικές κατά της παραπληροφόρησης για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα. Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσαν οι ειδικοί, η αντίσταση των καταναλωτών έναντι της μείωσης της βλάβης μειώνεται αναλογικά με την αύξηση της διείσδυσης των νεότερων εναλλακτικών καπνικών προϊόντων στην αγορά.
«Καπνίζουμε για τη νικοτίνη, πεθαίνουμε από τον καπνό»
Ειδικότερα, όπως εξήγησε ο David Sweanor, πρόεδρος του Κέντρου για το Δίκαιο, την Πολιτική και την Ηθική της Υγείας και επίκουρος καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Οττάβα, τις τελευταίες δεκαετίες το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί στο διπλάσιο, κι αυτό επειδή οι κίνδυνοι για την υγεία έχουν μειωθεί θεαματικά, είτε στον επιστημονικό—ιατρικό τομέα, είτε στον τρόπο ζωής των ανθρώπων.
Ο κ. Sweanor, μάλιστα, αναφέρθηκε στο γεγονός ότι γνωρίζουμε εδώ και περισσότερο από 50 χρόνια από τον Μάικλ Ράσελ, ψυχίατρο, ερευνητή και πρωτοπόρο στη μελέτη της εξάρτησης από τον καπνό, ότι οι άνθρωποι καπνίζουν για να λάβουν νικοτίνη, αλλά πεθαίνουν από τον καπνό.
Οι κίνδυνοι για την υγεία από το κάπνισμα καιόμενων τσιγάρων έχουν εσφαλμένα αποδοθεί στη νικοτίνη. Η καύση του τσιγάρου σε υψηλές θερμοκρασίες ευθύνεται για την έκλυση των βλαβερών τοξικών ουσιών. Αν οι άνθρωποι μπορούν να λάβουν τη νικοτίνη με άλλους τρόπους, στους οποίους έχει αποδεδειγμένα αφαιρεθεί η διαδικασία της καύσης, τότε είναι πιθανό να μειωθούν σημαντικά οι βλάβες που σχετίζονται με το κάπνισμα. «Αν δεν τους προσφέρουμε τέτοιες εναλλακτικές, θα συνεχίσουν να πεθαίνουν. Πρέπει να τους τις δώσουμε και να τους προτρέψουμε να τις αξιοποιήσουν», τόνισε μεταξύ άλλων ο κ. Sweanor.
Νέα Ζηλανδία και Σουηδία, δύο διαφορετικά παραδείγματα
Στη συνέχεια, οι ομιλητές αναφέρθηκαν σε δύο χώρες του σύγχρονου κόσμου, οι οποίες εφαρμόζουν διαφορετικά πρωτόκολλα για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα.
Αρχικά, η Marewa Glover ερευνήτρια για τον έλεγχο του καπνίσματος, πρώην καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Massey και πρώην πρόεδρος του φιλανθρωπικού ιδρύματος End Smoking NZ παρουσίασε το παράδειγμα της Νέας Ζηλανδίας, όπου επικρατεί καθολική απαγόρευση του καπνίσματος. Σε γενικές γραμμές, η πρακτική της μικρής νησιωτικής χώρας στα νοτιοδυτικά του Ειρηνικού Ωκεανού θεωρείται επιτυχημένη, με το κράτος να εκπαιδεύει τους πολίτες για τους κινδύνους και τη βλάβη του καπνίσματος εδώ και περισσότερα από 60 χρόνια.
Ωστόσο η καθολική απαγόρευση του καπνίσματος έχει οδηγήσει σε κάποιες δυσάρεστες συνέπειες. Μία από αυτές είναι ότι οι πολίτες -και ιδιαίτερα εκείνοι χαμηλού εισοδήματος- καταφεύγουν στη μαύρη αγορά προκειμένου να αγοράσουν τσιγάρα, με αποτέλεσμα να περικόπτουν τα έξοδά τους για σίτιση. Επιπλέον, ο κοινωνικός στιγματισμός των καπνιστών στη Νέα Ζηλανδία έχει οδηγήσει σε απομόνωση -και κατ’ επέκταση γκετοποίηση- μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων.
Από την άλλη πλευρά, η Σουηδία θεωρείται το απόλυτα ρεαλιστικό παράδειγμα μίας χώρας χωρίς τσιγάρο (smoke free), που ωστόσο… καπνίζει! Ειδικότερα, ο Heino Stover, καθηγητής Κοινωνικής Επιστημονικής Έρευνας για τον Εθισμό στη Σχολή Υγείας και Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Εφαρμοσμένων Επιστημών της Φρανκφούρτης, και ο καρδιολόγος Δρ. Κωνσταντίνος Φαρσαλινός, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών και στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής ανέδειξαν την σκανδιναβική χώρα ως πρότυπο στην προσέγγιση μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα.
Ανέφεραν χαρακτηριστικά ότι είναι η πρώτη και η μοναδική χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς τσιγάρο, την ίδια στιγμή που το ποσοστό χρήσης νικοτίνης στη Σουηδία είναι παρόμοιο με αυτό του ευρωπαϊκού μέσου όρου (περίπου 24%). Η εξήγηση πίσω από αυτό είναι το snus, ένα είδος καπνού για λήψη από το στόμα, που χρησιμοποιείται στη Σουηδία για περισσότερα από 200 χρόνια, και δεν παράγει αέριο καπνό. Αποτέλεσμα, τα ποσοστά θανάτων από καρδιαγγειακή νόσο, καρκίνο του πνεύμονα και άλλους τύπους καρκίνου να είναι μειωμένα έως και κατά 50% στη Σουηδία σε σχέση με την υπόλοιπη Ε.Ε.
«Το παράδοξο», τόνισε ο κ. Φαρσαλινός,«είναι ότι η χρήση του snus έχει απαγορευθεί από την Ε.Ε. στις άλλες χώρες. Είναι απίστευτο, πρόκειται για σκάνδαλο για τη δημόσια υγεία», κατέληξε.
Αποκαθιστώντας την έλλειψη αξιοπιστίας προς τις Αρχές
Σύμφωνα με τους επιστήμονες αυτά έχουν συντελέσει στην απώλεια αξιοπιστίας προς τις Αρχές. Ο κόσμος δεν τις εμπιστεύεται γιατί θεωρεί πως τον παραπλανούν. «Τώρα πρέπει να παρουσιάσουμε τα δεδομένα και να στείλουμε το μήνυμα της επιστήμης. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν επιδημιολογικά στοιχεία 50 χρόνων για το snus και ακόμη να απαγορεύεται», υπογράμμισε στο ίδιο πλαίσιο ο Martin Cullip, πρώην πρόεδρος της φιλανθρωπικής οργάνωσης The New Nicotine Alliance.
Σύμφωνα με τον κ. Sweanor όμως, η αξιοπιστία των πολιτών προς τις Αρχές είναι δυνατό να αποκατασταθεί:
- με επιστημονικά δεδομένα,
- με πληροφόρηση για τα εναλλακτικά, πολύ λιγότερο επικίνδυνα και εθιστικά προϊόντα
με πίεση προς τις κυβερνήσεις, τους οργανισμούς υγείας και την καπνοβιομηχανία ώστε να μετατοπίσουν την αγορά από το θανατηφόρο παραδοσιακό κάπνισμα στα πολύ λιγότερο επικίνδυνα καπνικά προϊόντα χωρίς καύση, διαθέσιμα σε χαμηλότερη τιμή.
«Οι πολιτικές μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα πρέπει να παρέχουν ρεαλιστικές λύσεις για τους καπνιστές», υπέδειξε με τη σειρά του ο Δρ Fernando Bueno χειρουργός ογκολόγος στο Hospital Central de la Defensa Gómez Ulla στη Μαδρίτη και κατέληξε:
«Η επιστήμη είναι ο θεμέλιος λίθος στη μάχη κατά του καπνίσματος. Χρησιμοποιώντας ως βάση τη διεθνή εμπειρία και θέτοντας στο επίκεντρο αυτής της μάχης τα καιόμενα προϊόντα καπνού μπορούμε πραγματικά να μειώσουμε τον αριθμό των καπνιστών».