Ορισμένα κοινά φάρμακα μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας, σύμφωνα με νέες επιστημονικές έρευνες. Τι μπορείτε να κάνετε για να προστατεύσετε την υγεία του εγκεφάλου σας;
Κοινά συνταγογραφούμενα και μη φάρμακα ενδέχεται να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας χωρίς να το γνωρίζουμε, προειδοποιεί γιατρός.
Άνοια: Το τεστ με το ρολόι που εντοπίζει τα πρώιμα σημάδια, σύμφωνα με κορυφαίο νευρολόγο
Η διαταραχή αυτή επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, αφαιρώντας σταδιακά τις αναμνήσεις και την ανεξαρτησία τους. Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνες, τέσσερις στις δέκα περιπτώσεις θα μπορούσαν να προληφθούν με απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Υπάρχουν παράγοντες, όπως το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ, που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας — αλλά το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και με ορισμένα φάρμακα.
Τα 5 κοινά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν άνοια
Ο Dr Zain Hasan, αναισθησιολόγος με έδρα το Λος Άντζελες, ανέφερε στους 635.000 ακολούθους του στο TikTok σύμφωνα με τη Mail Online ότι υπάρχουν τουλάχιστον πέντε φάρμακα που συνδέονται με αυτή την πάθηση — περιλαμβανομένων ορισμένων αντικαταθλιπτικών, παυσίπονων και φαρμάκων για αλλεργίες.
- Αντιισταμινικά
- Χολινεργικά
- Οπιοειδή
- Αναστολείς αντλίας πρωτονίων
- Βενζοδιαζεπίνες
1. Αντιισταμινικά
Το πρώτο φάρμακο που επισήμανε ήταν τα αντιισταμινικά, που χρησιμοποιούνται για την ανακούφιση των συμπτωμάτων των αλλεργιών, καθώς και τα αντιχολινεργικά, που επίσης χορηγούνται για τη θεραπεία αλλεργιών.
Αυτά τα φάρμακα, μερικά από τα οποία διατίθενται χωρίς ιατρική συνταγή, χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας, του εκζέματος, της κνίδωσης και της επιπεφυκίτιδας, που προκαλεί ερυθρότητα και φαγούρα στα μάτια. Ωστόσο, ο Dr Hasan ανέφερε ότι η μακροχρόνια χρήση αυτών των φαρμάκων έχει συσχετιστεί με την εμφάνιση άνοιας.
@doctarz Five common medications that can cause #dementia #doctor #nurse ♬ Boundless Worship – Josué Novais Piano Worship
Μια άλλη μελέτη του 2024, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Allergy and Clinical Immunology, ανέδειξε επίσης τη σύνδεση μεταξύ αντιισταμινικών και άνοιας. Οι ερευνητές πραγματοποίησαν αναδρομική μελέτη ομάδων, χρησιμοποιώντας δεδομένα από τη βάση Taiwan’s National Health Insurance Research Database για την περίοδο 2011-2017.
Συμπεριέλαβαν περισσότερους από 700.000 ασθενείς με πρόσφατη διάγνωση αλλεργικής ρινίτιδας, χωρίζοντάς τους σε ομάδες — εκείνους που δεν έπαιρναν αντιισταμινικά και εκείνους που έπαιρναν. Μετά από προσαρμογές για προϋπάρχουσες ιατρικές παθήσεις, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης άνοιας αυξανόταν ανάλογα με τη δόση.
2. Αντιχολινεργικά
Μια μελέτη του 2015 στις Ηνωμένες Πολιτείες παρακολούθησε την υγεία του εγκεφάλου περισσότερων από 3.400 συμμετεχόντων ηλικίας άνω των 65 ετών, από το 1994 έως το 2012. Οι ερευνητές διαπίστωσαν σύνδεση μεταξύ αυξημένων δόσεων αντιχολινεργικών φαρμάκων και της ανάπτυξης άνοιας.
3. Οπιοειδή
Ένα άλλο φάρμακο που θεωρείται ότι προκαλεί άνοια είναι τα οπιοειδή, τα οποία χρησιμοποιούνται συχνά ως παυσίπονα μετά από χειρουργικές επεμβάσεις, σοβαρούς τραυματισμούς ή για ασθενείς με καρκίνο.
Ο Dr Hasan εξήγησε: «Αυτό είναι αρκετά γνωστό, αλλά αν λαμβάνετε τακτικά οπιοειδή, όπως μορφίνη, αυτά επηρεάζουν τον εγκέφαλό σας. Προκαλούν καταστολή και οτιδήποτε προκαλεί μακροχρόνια καταστολή μπορεί πιθανώς να οδηγήσει σε άνοια».
Μια μελέτη του 2024 εξέτασε δεδομένα από περισσότερους από ένα εκατομμύριο ασθενείς με χρόνιο πόνο, εκ των οποίων 21.000 ήταν χρήστες οπιοειδών. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι χρησιμοποιούσαν οπιοειδή είχαν 15% μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
4. Αναστολείς αντλίας πρωτονίων
Ένα άλλο φάρμακο είναι η ομεπραζόλη, που χρησιμοποιείται ευρέως για τη θεραπεία της δυσπεψίας και της καούρας. Ο γιατρός ανέφερε: «Αν παίρνετε τακτικά ομεπραζόλη, αυτό μπορεί να αυξήσει την ποσότητα β-αμυλοειδούς στον εγκέφαλό σας, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε άνοια».
Άνοια: Το σύμπτωμα που εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της ημέρας – Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε
«Λειτουργεί ως αναστολέας αντλίας πρωτονίων (PPI), μειώνει την οξύτητα στο στομάχι σας. Είναι πραγματικά έκπληξη για μένα, δεν είχα ιδέα ότι συνδέεται με την άνοια».
Μια μελέτη του 2023 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Neurology ανέφερε ότι αυτός ο τύπος φαρμάκων για την γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο άνοιας. Οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs) λειτουργούν μειώνοντας την παραγωγή οξέος στο στομάχι, αναστέλλοντας ένα ένζυμο που ευθύνεται για τη δημιουργία του.
Η μελέτη περιέλαβε 5.712 άτομα που παρακολουθήθηκαν για 45 χρόνια. Οι ερευνητές εξέτασαν τα φάρμακα που έπαιρναν οι συμμετέχοντες και τους χώρισαν σε τέσσερις ομάδες: όσους δεν είχαν πάρει PPIs, όσους τα είχαν πάρει για περισσότερα από δύο χρόνια, έως τέσσερα χρόνια και πάνω από τέσσερα χρόνια.
Στο τέλος της μελέτης, το 10% των ασθενών είχε αναπτύξει άνοια. Μετά την προσαρμογή των δεδομένων για διάφορους δημογραφικούς και υγειονομικούς παράγοντες, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι είχαν πάρει PPIs για περισσότερα από τέσσερα χρόνια είχαν 33% υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας σε σύγκριση με όσους δεν τα είχαν πάρει ποτέ.
Ωστόσο, η θεωρία ότι οι PPIs αυξάνουν την ποσότητα επιβλαβών πρωτεϊνών στον εγκέφαλο, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο άνοιας, έχει αποδειχθεί μόνο σε πειράματα με ποντίκια. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν επίσης ότι οι PPIs μπορεί να μειώνουν την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, όπως η βιταμίνη Β12 — μια απαραίτητη βιταμίνη για την υγεία του εγκεφάλου.
5. Αντικαταθλιπτικά
Μια κατηγορία ηρεμιστικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του άγχους, της αϋπνίας και των κρίσεων πανικού, γνωστά ως βενζοδιαζεπίνες θεωρείται επίσης ότι αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας όταν λαμβάνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ο Dr Hasan ανέφερε: «Έχει νόημα, επειδή επηρεάζουν το κεντρικό νευρικό σας σύστημα, μουδιάζουν ολόκληρο τον εγκέφαλό σας, βοηθούν στο άγχος, βοηθούν στην απόσυρση από το αλκοόλ. Αν τα παίρνετε για μεγάλο χρονικό διάστημα, ειδικά για να σας βοηθήσουν να κοιμάστε τη νύχτα, μπορούν να προκαλέσουν άνοια».
Πολλές μελέτες έχουν δείξει τη σύνδεση μεταξύ αυτών των φαρμάκων και της άνοιας. Σε μια μελέτη για τις βενζοδιαζεπίνες, μια ομάδα ερευνητών από τη Γαλλία και τον Καναδά εξέτασε 2.000 άτομα με Αλτσχάιμερ και 7.000 χωρίς τη νόσο.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι είχαν πάρει βενζοδιαζεπίνες για τρεις έως έξι μήνες είχαν 32% μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης Αλτσχάιμερ, ενώ όσοι τις έπαιρναν για περισσότερο από έξι μήνες είχαν 84% μεγαλύτερο κίνδυνο σε σύγκριση με όσους δεν τις είχαν πάρει ποτέ στη ζωή τους.
Ο Dr Hasan υπογράμμισε επίσης ότι η λήψη τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών (TCAs) — μιας λιγότερο συχνά συνταγογραφούμενης κατηγορίας φαρμάκων σε σχέση με τα SSRIs — μπορεί επίσης να προκαλέσει άνοια. Εξήγησε ότι το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των φαρμάκων είναι πως επηρεάζουν άμεσα τον εγκέφαλο, με εξαίρεση την ομεπραζόλη.
«Όλα επηρεάζουν τον εγκέφαλό σας, διαπερνούν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Οτιδήποτε προκαλεί καταστολή του εγκεφάλου σας για μεγάλο χρονικό διάστημα, περιλαμβανομένης της αναισθησίας, μπορεί να προκαλέσει άνοια», προειδοποιεί ο Dr Hasan.
Ο γιατρός παρότρυνε όσους λαμβάνουν αυτά τα φάρμακα να συμβουλευτούν πάντα τον γιατρό τους πριν τα διακόψουν, ειδικά φάρμακα όπως τα οπιοειδή και οι βενζοδιαζεπίνες. Ο Dr Hasan πρότεινε επίσης σε όσους «φοβούνται ή ανησυχούν για την άνοια στο μέλλον» να συζητήσουν με τον γιατρό τους σχετικά με τους κινδύνους.
Άνοια: 4 προειδοποιητικά σημάδια πριν την απώλεια μνήμης – Συχνά συγχέονται με κόπωση
Στην Ελλάδα, περίπου 250.000 Έλληνες πάσχουν από άνοια ενώ 350.000 με Ήπια Νοητική Διαταραχή, η οποία είναι προστάδιο της νόσου Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι ο πιο κοινός τύπος άνοιας, επηρεάζοντας μεταξύ 50% και 75% των διαγνωσμένων περιπτώσεων.