Ο καταρράκτης είναι μια από τις κοινές παθήσεις της όρασης. Τι πρέπει να γνωρίζετε, λοιπόν, για να μην ανησυχείτε χωρίς λόγο;
“Πολλοί άνθρωποι με καταρράκτη διαπιστώνουν ότι η συνταγή των γυαλιών τους χρειάζεται αλλαγή.” αναφέρει η Ελληνική Ακαδημία Οπτομετρίας και συνεχίζει: “Εάν είστε υπερμέτρωπας θα προσέξετε ότι ίσως χρειάζεστε λιγότερο τα γυαλιά σας απ’ ότι πριν αναπτυχθεί ο καταρράκτης, Ίσως η όραση είναι λιγότερο καθαρή και αναλυτική. Τα φώτα των αυτοκινήτων και τα φώτα του δρόμου ίσως αρχίσουν να γίνονται ενοχλητικά. Ίσως αρχίσετε να έχετε δυσκολίες καθώς μετακινήστε από σκοτεινό σε φωτεινό περιβάλλον. Τα χρώματα μπορεί να δείχνουν λίγο διαφορετικά και λίγο πιο άτονα ή η εικόνα πιο κιτρινισμένη. Εάν νομίζετε ότι αντιμετωπίζετε κάποιο από αυτά τα συμπτώματα τότε προγραμματίστε ένα ραντεβού με τον οφθαλμίατρο ή τον οπτομέτρη σας.”
Τι είναι ο καταρράκτης
Ο καταρράκτης (cataract) είναι μια οφθαλμική πάθηση που αναπτύσσεται με τη γήρανση. Είναι η σταδιακή- με την πάροδο των ετών -θόλωση του κρυσταλλοειδούς φυσικού φακού του ματιού, πίσω από την ίριδα. Ο φυσικός φακός του ματιού είναι κανονικά διαυγής για να περνάει μέσα από αυτόν το φως για να φτάσει στη συνέχεια στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, στην οπίσθια επιφάνεια του ματιού, για την αποτύπωση των οπτικών ερεθισμάτων.
Με την πάροδο των ετών, ο φακός αυτός χάνει την αρχική του σύσταση και θολώνει (γεροντικός καταρράκτης). Η συγκεκριμένη πάθηση κάνει την εμφάνισή της συνήθως μετά τα 60, χωρίς όμως να αποκλείονται οι περιπτώσεις εμφάνισης και σε νεότερες ηλικίες. Η έκθεση στον ήλιο (υπεριώδης ακτινοβολία) αλλά και η κακή διατροφή επιταχύνουν την εμφάνιση της νόσου. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα περισσότερα άτομα ηλικίας 80 ετών και άνω είτε έχουν καταρράκτη είτε έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση καταρράκτη για την αφαίρεσή του.
Παγκοσμίως, περίπου 94 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μέτρια έως σοβαρή διαταραχή της όρασης λόγω μη θεραπευμένου καταρράκτη.
Ορισμένοι τύποι καταρράκτη είναι ασυνήθιστοι. Ο συγγενής καταρράκτης που παρουσιάζεται αμέσως μετά τη γέννηση μπορεί να βρεθεί σε μόλις 2 στις 10.000 γεννήσεις. Ωστόσο, οι καταρράκτες που σχετίζονται με την ηλικία είναι πολύ συχνοί.
Καταρράκτης ανά ηλικία και φύλο
Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία σας, τόσο πιο πιθανό είναι να αναπτύξετε καταρράκτη. Ορισμένοι ειδικοί εκτιμούν ότι περίπου το 50% των ανθρώπων έχουν καταρράκτη μέχρι την ηλικία των 60 ετών. Το ποσοστό αυτό συνεχίζει να αυξάνεται, έτσι ώστε μέχρι την ηλικία των 80 ετών, το 90% των ανθρώπων να έχει αναπτύξει καταρράκτη.
Μελέτη διαπίστωσε ότι η μέση ηλικία για την πρώτη χειρουργική επέμβαση καταρράκτη ενός ατόμου κατά τα έτη 2001 έως 2011 ήταν 67,7 έτη. Οι γυναίκες έχουν κάπως περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να διαγνωστούν με καταρράκτη και να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση.
Αιτίες του καταρράκτη
Υπάρχουν διάφοροι τύποι καταρράκτη. Οι τύποι και οι αιτίες περιλαμβάνουν:
Καταρράκτης που σχετίζεται με την ηλικία: Αυτός ο πιο συνηθισμένος τύπος, ο οποίος αναπτύσσεται συνήθως μετά την ηλικία των 40 ετών, εμφανίζεται όταν οι πρωτεΐνες του φακού διασπώνται σταδιακά με την πάροδο του χρόνου.
Τραυματικός καταρράκτης: Εμφανίζεται μετά από τραυματισμό, όπως ένα τσίμπημα στο μάτι ή έκθεση σε χημικές ουσίες.
Συγγενής καταρράκτης: Τα παιδιά μπορεί να γεννηθούν ή να αναπτύξουν νωρίς στη ζωή τους αυτή την πάθηση. Συνήθως είναι γενετικής προέλευσης, αλλά μπορεί να συμβεί λόγω επιπλοκής της εγκυμοσύνης.
Καταρράκτης από ακτινοβολία: Ορισμένοι καταρράκτες μπορεί να προκληθούν από ακτινοβολία, συμπεριλαμβανομένων των υπεριωδών (UV) ακτίνων του ήλιου.
Ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στην ανάπτυξη καταρράκτη από άλλους. Στους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καταρράκτη περιλαμβάνονται οι εξής:
- Ο διαβήτης
- Η πολύωρη παραμονή στον ήλιο
- Το κάπνισμα
- Το οικογενειακό ιστορικό καταρράκτη
- Ο τραυματισμός των ματιών, χειρουργική επέμβαση στα μάτια ή θεραπεία με ακτινοβολία στο άνω μέρος του σώματος
- Η χρήση κορτικοστεροειδών
Ο καταρράκτης δημιουργεί δυσκολίες όπως:
- Προβλήματα στην οδήγηση τη νύχτα
- Λάμψεις και αντανακλάσεις γύρω από τα φώτα
- Θολή όραση
- Διπλωπία
- Εξασθένηση στην αντίληψη των χρωμάτων
- Θάμβος
Συνήθως, θα σας συμβουλεύσουν να αφαιρέσετε τον καταρράκτη σας όταν αρχίσετε να δυσκολεύεστε σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως η οδήγηση και η ανάγνωση.
Καταρράκτης στα παιδιά
Ο έλεγχος για συγγενή καταρράκτη είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Εάν ο καταρράκτης δεν αφαιρεθεί νωρίς, το οπτικό σύστημα του παιδιού μπορεί να μην αναπτυχθεί σωστά. Μπορεί να αναπτύξει προβλήματα με την πλευρική ή την κεντρική όραση.
Εάν μόνο το ένα μάτι έχει καταρράκτη, το παιδί μπορεί να αναπτύξει αυτό που είναι γνωστό ως αμβλυωπία ή τεμπέλικο μάτι. Εάν το τεμπέλικο μάτι δεν αντιμετωπιστεί, το παιδί μπορεί να μην έχει ποτέ την ικανότητα να βλέπει καλά σε αυτό το μάτι. Για να διατηρηθεί η όραση, συνιστάται η αφαίρεση του καταρράκτη σε ηλικία 6 εβδομάδων ή μικρότερη για περιπτώσεις που αφορούν καταρράκτη στο ένα μάτι και σε ηλικία μικρότερη των 10 εβδομάδων για καταρράκτη και στα δύο μάτια.
Ενώ ο καταρράκτης επηρεάζει άτομα κάθε φύλου ή εθνικότητας, τείνει να διαγιγνώσκεται συχνότερα στους λευκούς και στις γυναίκες. Επίσης, όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία σας, τόσο πιο πιθανό είναι να έχετε καταρράκτη.
Θεραπείες
Ο έλεγχος για καταρράκτη είναι σημαντικός. Εάν διαγνωστεί καταρράκτης, υπάρχουν θεραπευτικές επιλογές που μπορείτε να εξετάσετε προτού επιλέξετε τη χειρουργική επέμβαση για την αντικατάσταση του θολωμένου φακού. Η έγκαιρη θεραπεία του καταρράκτη αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας της όρασής σας.
Γυαλιά: Τα συμπτώματα του καταρράκτη μπορεί να βελτιωθούν με νέα γυαλιά οράσεως, αντιθαμβωτικά γυαλιά ηλίου ή μεγεθυντικούς φακούς. Ορισμένες αποχρώσεις και επιστρώσεις μπορούν επίσης να προστεθούν στους φακούς για τη μείωση των συμπτωμάτων.
Φωτισμός: Ακόμη και η καλύτερη τοποθέτηση των λαμπτήρων ή των φώτων ανάγνωσης μπορεί να βοηθήσει. Ο οφθαλμίατρός σας θα σας συστήσει να φοράτε καπέλο όταν βρίσκεστε σε εξωτερικούς χώρους εκτός από ποιοτικά γυαλιά ηλίου για να αποτρέψετε την περαιτέρω ανάπτυξη καταρράκτη.
Εάν το ένα μάτι έχει καταρράκτη και το άλλο μάτι όχι, μπορεί να μην έχετε την ικανότητα να κρίνετε με ακρίβεια τις αποστάσεις.
Χειρουργική θεραπεία: Η χειρουργική επέμβαση καταρράκτη περιλαμβάνει την αφαίρεση του θολωμένου φακού και την αντικατάστασή του με έναν τεχνητό φακό. Κατά τη διάρκειά της ο χειρουργός αφαιρεί τον καταρράκτη με υπέρηχο ή laser ή και τα δύο, από μια μικροσκοπική τομή 1,4 έως 2,7 χιλιοστών. Στη συνέχεια από την ίδια τομή τοποθετείται ο νέος ενδοφακός, που ξεδιπλώνεται μέσα στο μάτι.
Συνήθως πραγματοποιείται σε ένα μάτι κάθε φορά. Αυτό γίνεται για να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανές επιπλοκές. Η χειρουργική επέμβαση πραγματοποιείται με τοπική αναισθησία. Οι ασθενείς παίρνουν εξιτήριο αμέσως μετά την επέμβαση. Όλοι οι ασθενείς μετά το χειρουργείο του καταρράκτη είναι ικανοί να βαδίζουν και να βλέπουν αρκετά ικανοποιητικά. Σε 24 ώρες μετά το χειρουργείο, που είναι η πρώτη επανεξέταση, εάν δεν υπάρχουν ειδικά προβλήματα οι ασθενείς έχουν εξαιρετική όραση και μπορούν να ανταποκριθούν στις καθημερινές τους δραστηριότητες.
Θα σας δοθεί οδηγία να φορέσετε ένα κάλυμμα ματιού κατά τη διάρκεια της πρώτης νύχτας μετά την επέμβαση για να προστατεύσετε το μάτι σας. Μετά την πρώτη μετεγχειρητική σας επίσκεψη, συνήθως θα σας συμβουλεύουν να φοράτε ένα επίθεμα νυχτερινής προστασίας για τις επόμενες νύχτες.
Θα πρέπει να είστε ήρεμοι κατά την πρώτη εβδομάδα ή δύο εβδομάδες μετά το χειρουργείο και να περιορίσετε κάθε βαριά εργασία. Μην τρίβετε το μάτι σας και εάν είστε γυναίκα μη βάφετε τα μάτια σας για 3 εβδομάδες.