Η εύρεση φαρμάκων που μιμούνται τα οφέλη μιας προπόνησης αποτελεί εδώ και καιρό στόχο της επιστήμης. Καθώς ξεκινά μια νέα δοκιμή για χάπια άσκησης, η ελπίδα είναι να βοηθήσουμε όχι μόνο όσους έχουν έλλειψη χρόνου ή τους τεμπέληδες, αλλά και τους ηλικιωμένους και άτομα με ασθένεια ή αναπηρία.
Σε ένα νοσοκομείο στη βόρεια Νορβηγία, λαμβάνει χώρα ένα πείραμα-ορόσημο που θα μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τη γήρανση τα επόμενα χρόνια. Η κλινική δοκιμή -που ονομάζεται ExPlas– περιλαμβάνει τη λήψη πλάσματος αίματος από νέους και υγιείς ενήλικες που ασκούνται σε τακτική βάση και την έγχυσή του σε άτομα ηλικίας μεταξύ 50 και 75 ετών στα αρχικά στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ. Είναι η πρώτη φορά που δοκιμάζεται σε ανθρώπους.
Τα πλήρη αποτελέσματα θα είναι διαθέσιμα το 2025 και η ελπίδα είναι ότι θα αντιπροσωπεύει έναν νέο τρόπο αναζωογόνησης του μυαλού και του σώματος των ηλικιωμένων και ίσως μια μέρα ακόμη και όλων εμάς που κάνουμε σε μεγάλο βαθμό καθιστική ζωή.
Οι επιστήμονες προσπαθούν να ενσωματώσουν τα οφέλη της άσκησης σε ένα χάπι
Οι επιστήμονες γνώριζαν από καιρό ότι η άσκηση είναι αναμφισβήτητα το καλύτερο φάρμακο. Μελέτες έχουν δείξει ότι η άσκηση μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο άνοιας έως και 45%, παράλληλα με τη διατήρηση γερών οστών, ελαστικών αιμοφόρων αγγείων και μυϊκών ινών που αναπληρώνονται αντί να εξαφανίζονται.
Τον Αύγουστο του 2023, μια νέα μελέτη στο British Medical Journal έδειξε ότι ακόμη και μια ώρα και ένα τέταρτο μέτριας άσκησης την εβδομάδα -το μισό της συνιστώμενης ποσότητας- μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου, καρδιακών παθήσεων και πρόωρου θανάτου, σε σύγκριση με τη μη άσκηση. Ωστόσο, παρά τις οδηγίες για τη δημόσια υγεία, μια έρευνα σε περισσότερες από 100 χώρες διαπίστωσε ότι σχεδόν το ένα τρίτο των ανθρώπων δεν κάνουν σχεδόν καθόλου άσκηση.
Αλλά τι θα γινόταν αν η βιομηχανία φαρμάκων μπορούσε να βοηθήσει να μετριαστεί αυτό; Από το Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι την Ιαπωνία, οι επιστήμονες έχουν περάσει χρόνια αναζητώντας μιμητικά άσκησης -χάπια ή ίσως ενέσεις που θα μπορούσαν να αναπαράγουν ορισμένες από τις ευεργετικές επιδράσεις της άσκησης στο σώμα. Τα σημάδια δείχνουν ότι αρχίζουμε να πλησιάζουμε.
«Γνωρίζουμε ότι η άσκηση απελευθερώνει όλες αυτές τις ορμόνες που εμφανίζονται στο αίμα», λέει η Christiane Wrann, επίκουρη καθηγήτρια ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Επειδή οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην είναι σίγουροι ποιες ορμόνες άσκησης είναι οι πιο ωφέλιμες, η δοκιμή ExPlas ακολουθεί μια ευρεία προσέγγιση. Η έγχυση πλάσματος αίματος από άτομα που ασκούνται τακτικά είναι ένας απλός τρόπος μεταφοράς όλων αυτών των δυνητικά ευεργετικών ορμονών στους ασθενείς. «Η νορβηγική ιδέα είναι να παίρνουμε το πλάσμα ως φάρμακο και να το δίνουμε σε όσους το χρειάζονται», λέει η Δρ. Wrann.
Ο ρόλος της ορμόνης «ιρισίνη»
Μια άλλη, πιο εστιασμένη προσέγγιση κερδίζει επίσης προσοχή. Το 2012, οι επιστήμονες ανακάλυψαν μια ορμόνη που ονομάζεται ιρισίνη και απελευθερώνεται από τους μύες κατά τη διάρκεια της άσκησης -μια χημική ουσία που επικοινωνεί με διάφορα μέρη του σώματος.
Τον Νοέμβριο του 2023, η Δρ. Wrann και οι συνεργάτες της απέδειξαν ότι η ιρισίνη μπορεί να φτάσει στον εγκέφαλο και να καθαρίσει τις τοξικές πλάκες αμυλοειδούς που εμπλέκονται στη νόσο Αλτσχάιμερ, μια μεγάλη ανακάλυψη στην κατανόηση του πώς η άσκηση βοηθά στην προστασία του εγκεφάλου από την άνοια.
Η Δρ. Wrann και άλλοι έχουν δημιουργήσει τώρα μια εταιρεία, την Aevum Therapeutics, με απώτερο σκοπό την εμπορευματοποίηση της ιριδίνης ως την πρώτη στον κόσμο θεραπεία που βασίζεται στην άσκηση. Πιθανώς, μέσω της μίμησης της ορμόνης με ένα φάρμακο, της τροποποίησης των γονιδίων έτσι ώστε να παράγουν περισσότερη ιριδίνη ή απλώς με την έγχυση περισσότερης από αυτήν στο σώμα.
Είναι πολύ νωρίς για να πούμε αν αυτό θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει μια νέα θεραπεία για το Αλτσχάιμερ ή απλώς ένα ευρέως ευεργετικό φάρμακο άσκησης, αλλά η επιστήμονας πιστεύει ότι εάν η ιρισίνη αποδειχθεί ότι επιδεικνύει οφέλη για την υγεία σε κλινικές δοκιμές, θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολλά περισσότερα φάρμακα που βασίζονται στην άσκηση.
«Μέχρι στιγμής κανείς δεν έχει μεταφράσει επιτυχώς τα οφέλη της άσκησης σε φάρμακο», λέει η Δρ. Wrann και συνεχίζει: «Αλλά αν μπορούμε να καταγράψουμε, ίσως όχι όλα, αλλά τουλάχιστον ένα σημαντικό μέρος των πλεονεκτημάτων της άσκησης σε ένα φάρμακο, νομίζω ότι θα μπορούσε να είναι μετασχηματιστικό για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων των ασθενών».