Το κολλαγόνο είναι μια πολύ δημοφιλής πρωτεΐνη, σημαντική για τη δομή του δέρματος και των αρθρώσεων. Τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί σε «θαυματουργή θεραπεία» για τα πάντα, από τις ρυτίδες μέχρι τον κακό ύπνο. Τα επιστημονικά στοιχεία, όμως, δεν συμφωνούν απόλυτα με τους ισχυρισμούς του μάρκετινγκ ότι τα συμπληρώματα κολλαγόνου είναι «πανάκεια» για την υγεία και την ομορφιά. Τι ισχύει τελικά;
Ρυτίδες: Μασάζ, μάσκες προσώπου και άλλοι 3 τρόποι για φυσική αντιμετώπιση
Τι είναι το κολλαγόνο
Η παραγωγή κολλαγόνου, της πιο άφθονης πρωτεΐνης στο σώμα, επιβραδύνεται φυσικά με την ηλικία – είτε προστατεύετε το δέρμα σας από τον ήλιο είτε όχι. Για να αντισταθμιστεί, η λήψη συμπληρωμάτων κολλαγόνου έχει γίνει εξαιρετικά δημοφιλής τελευταία. Γεγονός είναι, όμως, ότι η λειτουργία του κολλαγόνου δεν είναι πλήρως κατανοητή.
Ενώ υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τα συμπληρώματα κολλαγόνου έχουν οφέλη για την υγεία, η έρευνα είναι περιορισμένη. Ο κύριος κίνδυνος από τη λήψη τους μπορεί να είναι η σπατάλη χρημάτων -υπάρχουν λίγες γνωστές παρενέργειες- επομένως, συμβαδίζουν τα επιστημονικά στοιχεία με τους ισχυρισμούς μάρκετινγκ;
Από προέρχεται το κολλαγόνο και τι περιέχει
Σύμφωνα με τον Andrea Soares, διαιτολόγος στη Τζόρτζια των ΗΠΑ και μέλος του δικτύου Top Nutrition Coaching, το κολλαγόνο βρίσκεται μόνο στον συνδετικό ιστό των ζώων. Τα προϊόντα κολλαγόνου προέρχονται από ζώα όπως:
- αγελάδες,
- χοίροι,
- κοτόπουλα και
- ψάρια.
Η ζελατίνη, η οποία χρησιμοποιείται για την παρασκευή γλυκών, ζελέ και κάψουλες για φαρμακευτικά προϊόντα, είναι μια μορφή κολλαγόνου. «Μερικά συμπληρώματα φυτικής προέλευσης ισχυρίζονται ότι περιέχουν “vegan κολλαγόνο”, αλλά αυτό που στην πραγματικότητα περιέχουν είναι συστατικά που ενισχύουν το κολλαγόνο, όπως βιταμίνη C, αμινοξέα και μέταλλα που βοηθούν το σώμα να φτιάξει το δικό του κολλαγόνο», εξηγεί ο Soares.
«Εάν είστε vegan, ίσως είναι καλύτερο να ξοδέψετε τα χρήματά σας σε μια ολοκληρωμένη διατροφή αντί για φυτικά συμπληρώματα κολλαγόνου που στην πραγματικότητα δεν περιέχουν κολλαγόνο», προσθέτει.
Τύποι κολλαγόνου
Διαφορετικοί τύποι κολλαγόνου φαίνεται να λειτουργούν διαφορετικά.
- Το υδρολυμένο κολλαγόνο είναι κολλαγόνο που έχει διασπαστεί σε μικρές αλυσίδες αμινοξέων γνωστών ως πεπτίδια. Αυτά διασπώνται περαιτέρω καθώς κινούνται μέσω του πεπτικού συστήματος.
- Το ακατέργαστο κολλαγόνο τύπου II είναι συστατικό του χόνδρου που περιβάλλει τις αρθρώσεις και θεωρητικά μπορεί να βοηθήσει στην αναπλήρωση του κολλαγόνου γύρω από τις αρθρώσεις, αναφέρει ο David Hunter, ρευματολόγος ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ.
Το κολλαγόνο τύπου II διασπάται επίσης σε αμινοξέα στο στομάχι, αν και το υδρολυμένο κολλαγόνο τείνει να απορροφάται καλύτερα από το σώμα.
Προϊόντα κολλαγόνου – Ποιο κολλαγόνο να διαλέξω
Εκτός από τη μεγάλη ποικιλία πηγών και τύπων κολλαγόνου, η ουσία έρχεται σε πολλές διαφορετικές μορφές, από μπάρες μέχρι ποτά. Σε σύγκριση με τις σκόνες και τα υγρά, τα δισκία και οι ζελεδάκια συχνά έχουν λιγότερο κολλαγόνο ανά μερίδα και μπορεί να περιέχουν πρόσθετα σάκχαρα ή πληρωτικά, σύμφωνα με τον Soares.
Δυνατό αντιγηραντικό κοκτέιλ για λαμπερό δέρμα, μαλλιά και νύχια με 3 συστατικά
Και ενώ η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε πρωτεΐνες και βιταμίνη C γενικά βοηθά το σώμα να παράγει κολλαγόνο, η ποσότητα κολλαγόνου που υπάρχει στα τρόφιμα όπως ο ζωμός των οστών ποικίλλει. Ο ειδικός συμβουλεύει όσους λαμβάνουν κολλαγόνο ως συμπλήρωμα να επιλέξουν σκόνη ή υγρό, με τουλάχιστον 5-10 g κολλαγόνου ανά δόση.
Τι ισχύει στην Ευρώπη για τα συμπληρώματα κολλαγόνου
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κανένας ισχυρισμός υγείας για τα συμπληρώματα κολλαγόνου δεν έχει πάρει το πράσινο φως, σύμφωνα με τον Leng Heng, επιστημονικό υπεύθυνο για την διατροφή των ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA).
Η EFSA είναι ο οργανισμός της ΕΕ που αξιολογεί τους κινδύνους που σχετίζονται με τα νέα τρόφιμα. Όταν οι ειδικοί εξέτασαν το κολλαγόνο, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι ισχυρισμοί υγείας που έχουν υποβληθεί μέχρι στιγμής δεν υποστηρίζονταν από αρκετά στοιχεία υψηλής ποιότητας.
«Δεν ήταν επαρκώς καθορισμένα, δεν είχαν υποστηρικτικές μελέτες σε ανθρώπους ή βασίστηκαν σε στοιχεία από έρευνα σε ζώα και εργαστήρια, που δεν μπορούν να προβλέψουν τις επιπτώσεις στον άνθρωπο», τονίζει ο Δρ. Heng. Επισημαίνει, μάλιστα, ότι ισχυρισμοί όπως ότι το κολλαγόνο βοηθά στη διατήρηση της ελαστικότητας του δέρματος ή ότι βελτιώνει τη λειτουργία των αρθρώσεων, δεν έχουν ακόμη αποδειχθεί επαρκώς από την επιστημονική έρευνα.
Πότε πρέπει να πίνω κολλαγόνο
Ένα βασικό πρόβλημα με τυχόν ισχυρισμούς σχετικά με τα οφέλη του κολλαγόνου είναι τι συμβαίνει όταν το μόριο καταπίνεται. Όπως εξήγησε ο δερματολόγος Anjali Mahto στο BBC το 2019, υπάρχουν λίγες ακλόνητες αποδείξεις ότι θα επιβιώσει από την πέψη, θα ταξιδέψει στην κυκλοφορία του αίματος και θα φτάσει στο δέρμα σας.
Στην πραγματικότητα, όταν οποιαδήποτε πρωτεΐνη φτάνει στο στομάχι -συμπεριλαμβανομένου του κολλαγόνου- συνήθως διασπάται γρήγορα σε αμινοξέα, τα οποία στη συνέχεια επανασυναρμολογούνται στις πρωτεΐνες που χρειάζεται το σώμα εκείνη τη στιγμή. Έτσι, εάν το σώμα χρειάζεται κολλαγόνο, μπορεί να επανασυναρμολογήσει αυτά τα αμινοξέα σε κολλαγόνο, αλλά δεν υπάρχουν εγγυήσεις.
Κολλαγόνο για το δέρμα
Ένα άλλο θέμα είναι η σύνθεση των συμπληρωμάτων κολλαγόνου. Σε πολλές δερματολογικές μελέτες προϊόντων κολλαγόνου, αυτά τα προϊόντα περιέχουν και άλλα συστατικά που μπορεί να ωφελήσουν την υγεία του δέρματος, καθιστώντας δύσκολη την απομόνωση των επιδράσεων του κολλαγόνου.
Ωστόσο, πολλοί καταναλωτές είναι σίγουροι για τις θετικές επιδράσεις του κολλαγόνου στην εμφάνιση και την αίσθηση του δέρματός τους. Μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι το υδρολυμένο κολλαγόνο μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα στο δέρμα, όπως η βελτίωση της ενυδάτωσης και της ελαστικότητας. Ωστόσο, οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να επιβεβαιωθεί αυτό.
Άλλες (χρηματοδοτούμενες από τη βιομηχανία) μελέτες έχουν προτείνει ότι προϊόντα από το στόμα με υψηλές ποσότητες πεπτιδίων κολλαγόνου προλυλυδροξυπρολίνη και υδροξυπρολυλγλυκίνη μπορούν να βελτιώσουν την υγρασία και την εμφάνιση του δέρματος. «Το κλειδί είναι η συνεπής χρήση», υπογραμμίζει ο Soares.
Κολλαγόνο για τους ιστούς
Υπάρχουν ορισμένες στρατηγικές για την ενίσχυση των πιθανών οφελών των συμπληρωμάτων κολλαγόνου, για παράδειγμα στους τένοντες. Ο Robert Erskine, ερευνητής νευρομυϊκής φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο John Moores του Λίβερπουλ, προτείνει ότι η άσκηση μπορεί να διεγείρει τους ιστούς του σώματος να αναγεννήσουν περισσότερο κολλαγόνο. Με τη σειρά του, αυτό μπορεί να ενισχύσει τους τένοντες, επιτρέποντας σε κάποιον να κινηθεί πιο γρήγορα και να είναι λιγότερο πιθανό να πέσει.
Σε μια μελέτη, ο Erskine και οι συνεργάτες του από πανεπιστήμια στο Ηνωμένο Βασίλειο εξέτασαν εάν η λήψη υδρολυμένου κολλαγόνου θα μπορούσε να ενισχύσει την ποσότητα κολλαγόνου που παράγεται από το σώμα μετά από άσκηση με αντίσταση υψηλής έντασης. Η έρευνα, σε ένα μικρό δείγμα νεαρών, υγιών ανδρών, διαπίστωσε ότι παρήγαγαν σημαντικά περισσότερο νέο κολλαγόνο όταν έπιναν ένα μείγμα βιταμίνης C και 30 γραμμάρια υδρολυμένου κολλαγόνου πριν από την άσκηση.
Σε μια άλλη μελέτη στην οποία συμμετείχε ο Erskine, η ομάδα δοκίμασε το ίδιο αποτέλεσμα σε υγιείς μεσήλικες άνδρες. Διαπίστωσαν ότι εξακολουθούσε να υπάρχει μια επίδραση των συμπληρωμάτων κολλαγόνου, αλλά μικρότερη. Έτσι, η ηλικία είναι παράγοντας παραγωγής κολλαγόνου, όπως και το φύλο. Για παράδειγμα, υπάρχουν δεσμοί μεταξύ της σύνθεσης οιστρογόνων και κολλαγόνου.
Κολλαγόνο για τις αρθρώσεις
Στην πραγματικότητα, αν και τα συμπληρώματα κολλαγόνου συνδέονται συχνά με τους νέους και τους αθλητές, διερευνάται όλο και περισσότερο ως πιθανή θεραπεία για χρόνιες παθήσεις που σχετίζονται με το γήρας. Για παράδειγμα, υπάρχουν μικτές ενδείξεις για το εάν το κολλαγόνο βοηθά στα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση διαπίστωσε ότι η συνολική ποιότητα της έρευνας σε αυτόν τον τομέα είναι κακή, επομένως δεν ήταν δυνατό να αποφασιστεί εάν τα συμπληρώματα κολλαγόνου μπορούν να βοηθήσουν. Ωστόσο, ορισμένες μελέτες ανέφεραν ανεπιθύμητες ενέργειες. Όσον αφορά την οστεοαρθρίτιδα, ο Δρ. Hunter και οι συνεργάτες του πραγματοποίησαν μια συστηματική ανασκόπηση μελετώνμειώνουν βραχυπρόθεσμα τον πόνο που σχετίζεται με την οστεοαρθρίτιδα.
Ωστόσο, ο ειδικός τονίζει ότι η βάση αποδεικτικών στοιχείων είναι περιορισμένη. Οι μελέτες κολλαγόνου στις οποίες βασίστηκε η ομάδα ήταν περιορισμένες τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο ίδιος και οι συνεργάτες του δεν συμπεριέλαβαν το κολλαγόνο σε μια νέα κλινική δοκιμή συμπληρωματικών φαρμάκων που φαίνεται να είναι πιο ελπιδοφόρα για την οστεοαρθρίτιδα.
Πρέπει να πάρετε συμπλήρωμα κολλαγόνου;
Κίνδυνος αλληλεπιδράσεων με άλλα φάρμακα που λαμβάνουν οι άνθρωποι υπάρχει για οποιοδήποτε συμπλήρωμα, επομένως ο Δρ. Hunter συμβουλεύει όποιον σκέφτεται να πάρει ένα συμπλήρωμα να μιλήσει πρώτα με έναν γιατρό. Η αυξημένη πρόσληψη μιας πρωτεΐνης όπως το κολλαγόνο θα μπορούσε να προκαλέσει ανησυχία για άτομα με νεφρικές ή ηπατικές παθήσεις που επηρεάζουν τον μεταβολισμό των πρωτεϊνών, σύμφωνα με τον Δρ. Erskine.
Στο δικό του ιατρείο, ο Δρ. Hunter λέει στους ασθενείς που εκφράζουν ενδιαφέρον για συμπληρώματα ότι ενδεχομένως αξίζει να δοκιμάσουν μερικά για τρεις ή τέσσερις εβδομάδες. Όπως και με την εμφάνιση του δέρματος, ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι τα κοινά οφέλη των συμπληρωμάτων δεν γίνονται εμφανή για τουλάχιστον δύο ή τρεις μήνες. Ωστόσο, ο Δρ. Hunter σημειώνει ότι πολλοί άνθρωποι που ζουν με οστεοαρθρίτιδα θα δυσκολευτούν να συνεχίσουν με ένα συμπλήρωμα εάν δεν δουν αποτελέσματα μέσα σε ένα μήνα περίπου.
Συμπερασματικά, δεν υπάρχει μία σαφής απάντηση για το αν αξίζει τον κόπο να πάρετε ένα συμπλήρωμα κολλαγόνου. Θα εξαρτηθεί από το:
- γιατί το θέλετε,
- πόσο καιρό μπορείτε να συνεχίσετε να το παίρνετε,
- πόσο προσιτό είναι,
- εάν το κολλαγόνο συνδυάζεται με άλλα συστατικά και
- πώς μπορεί να επηρεάσει άλλες πτυχές της υγείας σας.
«Δεν θα ανταποκριθούν όλοι με τον ίδιο τρόπο σε ένα συμπλήρωμα κολλαγόνου», καταλήγει ο Erskine.
Πηγές: BBC, Cleveland Clinic, Japanese Pharmacology and Therapeutics, PubMed(1), American Journal of Physiology, Endocrinology and Metabolism, PubMed(2), International Journal of Rheumatic Diseases, British Journal of Sports Medicine, Journal of Clinical Rheumatology and Immunology