Το μήλο δεν είναι πλούσιο σε βιταμίνη Α, ούτε είναι ευεργετικό για την όραση όπως τα καρότα. Δεν αποτελεί εξαιρετική πηγή βιταμίνης C και επομένως δεν καταπολεμά το κρυολόγημα όπως κάνουν τα πορτοκάλια. Όμως το μήλο ανήκει στα λειτουργικά τρόφιμα. Ισχύει λοιπόν η παροιμία;
Το μήλο περιέχει διάφορες βιοδραστικές ουσίες, φυσικές χημικές ουσίες που υπάρχουν σε μικρές ποσότητες στα τρόφιμα και έχουν βιολογικές επιδράσεις στον οργανισμό. Αυτές οι χημικές ουσίες δεν ταξινομούνται ως θρεπτικά συστατικά όπως οι βιταμίνες. Επειδή τα μήλα περιέχουν πολλές βιοδραστικές ουσίες που προάγουν την υγεία, το φρούτο αυτό ανήκει στα λειτουργικά τρόφιμα.
Τι είναι τα λειτουργικά τρόφιμα;
Τα λειτουργικά τρόφιμα είναι εκείνα που εκτός από τα πλούσια θρεπτικά συστατικά που περιέχουν φυσικά, περιλαμβάνουν και πολλά βιοενεργά συστατικά και ιδιότητες, τα οποία ωφελούν την υγεία το καθένα με διαφορετικό, συγκεκριμένο τρόπο.
Τα λειτουργικά τρόφιμα δεν είναι υπερτροφές. Το Superfood είναι μια λέξη που χρησιμοποιεί το marketing για να προωθήσει τρόφιμα όπως π.χ. το λάχανο, το σπανάκι και τα βατόμουρα. Αλλά η υπερτροφή γενικά υποδηλώνει ένα τρόφιμο που έχει ανώτερη θρεπτική αξία και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά που είναι ευεργετικά για την υγεία. Για παράδειγμα, ο σολομός και ο τόνος θεωρούνται υπερτροφές επειδή τα ωμέγα-3 λιπαρά που περιέχουν έχουν συνδεθεί με την υγεία της καρδιάς.
Τα διάφορα Superfood που διαφημίζονται υποστηρίζουν ότι η κατανάλωση τους θα βελτιώσει κάποια πτυχή της υγείας. Το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους ισχυρισμούς δεν βασίζονται σε επιστημονική έρευνα, όπως συμβαίνει με τα λειτουργικά τρόφιμα.
Εκτός από τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται το σώμα μας για ανάπτυξη, οι λειτουργικές τροφές περιέχουν μια ποικιλία βιοδραστικών ουσιών, καθεμία με μια μοναδική λειτουργία στον οργανισμό. Οι βιοδραστικές ουσίες υπάρχουν φυσικά σε τρόφιμα ή προστίθενται κατά την επεξεργασία.
Ο κατάλογος των βιοδραστικών συστατικών στα τρόφιμα αυξάνεται καθημερινά καθώς η έρευνα εξαπλώνεται. Αν και τα ίδια τα συστατικά δεν είναι νέα, η έρευνα που βασίζεται σε στοιχεία που επιβεβαιώνει τα οφέλη τους για την υγεία είναι.
Τα καροτενοειδή είναι τα πιο εύκολα παραδείγματα βιοδραστικών ουσιών. Αποτελούν μια ομάδα από 850 διαφορετικές χρωστικές που δίνουν το χρώμα τους στα κίτρινα, πορτοκαλί και κόκκινα φρούτα και λαχανικά.
Τα καροτενοειδή λειτουργούν κυρίως ως αντιοξειδωτικά, πράγμα που σημαίνει ότι προλαμβάνουν τη βλάβη στα κύτταρα του σώματος από τις ελεύθερες ρίζες. Διάφορα μεμονωμένα καροτενοειδή μπορεί να λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους.
Το βήτα-καροτένιο είναι το πιο γνωστό καροτενοειδές λόγω των υψηλών ποσοτήτων που βρίσκονται στα καρότα. Η βήτα-καροτίνη μετατρέπεται σε βιταμίνη Α στο σώμα αφού την καταναλώσουμε, η οποία είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική όραση.
Η λουτεΐνη και η ζεαξανθίνη είναι τα κίτρινα καροτενοειδή που βρίσκονται στο καλαμπόκι και τις πιπεριές. Και τα δύο βοηθούν την όραση, ειδικά στους ηλικιωμένους.
Η έρευνα δείχνει ότι τα καροτενοειδή και οι άλλες κατηγορίες βιοδραστικών ουσιών μπορεί να συμβάλλουν στην πρόληψη ορισμένων μορφών καρκίνου και να βελτιώσουν την υγεία της καρδιάς. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα πλούσια σε καροτενοειδή φρούτα και λαχανικά σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων και ορισμένων μορφών καρκίνου, αλλά τα καροτενοειδή στα συμπληρώματα διατροφής προσφέρουν λιγότερα οφέλη.
Η ιστορία των λειτουργικών τροφίμων
Αν και η παροιμία για τα μήλα και την υγεία ξεκίνησε περίπου το 1800, η διατροφή είναι μια σχετικά νέα επιστήμη και η ιδέα των λειτουργικών τροφίμων και βιοδραστικών συστατικών είναι ακόμη νεότερη.
Από τις αρχές του 1900 έως τη δεκαετία του 1970, η διατροφική έρευνα επικεντρώθηκε στις ελλείψεις βιταμινών. Οι ειδικοί ενθάρρυναν τον κόσμο να τρώει περισσότερα επεξεργασμένα τρόφιμα εμπλουτισμένα με βιταμίνες για την πρόληψη ασθενειών όπως το σκορβούτο, το οποίο προκαλείται από σοβαρό έλλειμμα βιταμίνης C ή η ραχίτιδα, που προκαλείται από ανεπάρκεια βιταμίνης D.
Αυτή η έμφαση για τη διόρθωση των ελλείψεων σε θρεπτικά συστατικά είχε την τάση να κάνει τους ανθρώπους να εστιάζουν σε ορισμένες τροφές, οι οποίες συνέβαλαν στην υπερκατανάλωση. Αυτό, σε συνδυασμό με την αυξημένη διαθεσιμότητα επεξεργασμένων τροφίμων, οδήγησε σε αύξηση βάρους, η οποία με τη σειρά της αύξησε τα ποσοστά διαβήτη, υπέρτασης και καρδιακών παθήσεων.
Το 1980, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δημοσίευσε τις πρώτες διατροφικές οδηγίες που ενθάρρυναν τους ανθρώπους να αποφεύγουν το λίπος, τη ζάχαρη και το αλάτι. Μάλιστα τους ενθάρρυναν να αντικαταστήσουν τα λιπαρά τρόφιμα με αμυλούχα τρόφιμα όπως ψωμί και ζυμαρικά.
Η λογική αυτής της σύστασης ήταν ότι εάν οι άνθρωποι καταναλώνουν λιγότερο λίπος, θα πρέπει να αυξήσουν τις θερμίδες τους από υδατάνθρακες για να εξασφαλίσουν επαρκείς θερμίδες. Αυτές οι διατροφικές συμβουλές συνέβαλαν στην αύξηση των ποσοστών παχυσαρκίας και διαβήτη σήμερα.
Η ιαπωνική προσέγγιση
Ιστορικά, οι Ιάπωνες ήταν ένας από τους πιο υγιείς πληθυσμούς στη Γη. Ωστόσο, καθώς πλησίαζε ο 21ος αιώνας, πολλοί Ιάπωνες είχαν υιοθετήσει την αμερικανική διατροφή και ανέπτυξαν προβλήματα υγείας παρόμοια με εκείνα των ΗΠΑ.
Ως αποτέλεσμα, η ιαπωνική κυβέρνηση ανησύχησε για την υγεία των πολιτών της και για να διορθώσει το πρόβλημα, η Ιαπωνία έγινε η πρώτη χώρα που εισήγαγε την έννοια των λειτουργικών τροφίμων τη δεκαετία του 1980.
Σήμερα, η Ιαπωνία χρησιμοποιεί τη φράση «Τρόφιμα για Εξειδικευμένες Χρήσεις Υγείας» για προϊόντα που μπορεί να αποδειχθεί επιστημονικά ότι προάγουν την υγεία.
Έχει αποδώσει. Η Ιαπωνία έχει περισσότερα από 1.000 τρόφιμα και ποτά εγκεκριμένα ως τρόφιμα για εξειδικευμένες χρήσεις υγείας, όπως το υποαλλεργικό ρύζι. Οι αλλεργίες στο ρύζι, αν και ασυνήθιστες, είναι ένα σημαντικό πρόβλημα για τους Ιάπωνες, επειδή το ρύζι είναι η βασική τους τροφή.
Τα βιοενεργά συστατικά στο μήλο
Οι φυσικές διαιτητικές ίνες ενός μήλου είναι ένα από τα βιοενεργά συστατικά που το κατατάσσουν ως λειτουργική τροφή. Η φυτική πηκτίνη βρίσκεται κυρίως στον πολτό του μήλου.
Η πηκτίνη λειτουργεί για να μειώσει την ποσότητα της ζάχαρης και του λίπους που απορροφάται στο σώμα. Αυτό μειώνει τον κίνδυνο διαβήτη και καρδιακών παθήσεων.
Τα λειτουργικά τρόφιμα, όπως το γιαούρτι με προβιοτικά, παρέχουν πρόσθετα οφέλη για την υγεία πέρα από τη βασική διατροφή. Οι φλούδες του μήλου είναι επίσης γεμάτες με φυτικές ίνες που δρουν ως καθαρτικό.
Επιπλέον, τα μήλα περιέχουν υψηλές ποσότητες φυσικών χημικών ουσιών γνωστών ως πολυφαινόλες που συμβάλλουν στην υγεία και στη μείωση των χρόνιων ασθενειών. Περισσότερες από 8.000 πολυφαινόλες έχουν εντοπιστεί σε διάφορες φυτικές τροφές. Επειδή βρίσκονται κυρίως στη φλούδα, τα ολόκληρα μήλα είναι οι καλύτερες πηγές πολυφαινολών από τον χυμό ή τη σάλτσα μήλου.
Οι ανθοκυανίνες είναι μια υποκατηγορία των πολυφαινολών που δίνουν στη φλούδα του μήλου το κόκκινο χρώμα της. Οι τροφές που είναι πλούσιες σε ανθοκυανίνες συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας της καρδιάς και μελετώνται για χρήση στη θεραπεία της νόσου του Αλτσχάιμερ.
Μια άλλη από τις κύριες πολυφαινόλες στα μήλα είναι η φλορυζίνη. Οι ερευνητές έχουν μελετήσει το ρόλο της φλορυζίνης στον έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα για περισσότερα από 100 χρόνια. Πρόσφατες μελέτες επιβεβαιώνουν ότι παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα μειώνοντας την ποσότητα γλυκόζης που απορροφάται από το λεπτό έντερο και αυξάνοντας την απέκκριση από τα νεφρά.
Αφού τα μήλα ανήκουν στα λειτουργικά τρόφιμα κρατούν τον γιατρό πέρα;
Οι ερευνητές προσπάθησαν να το διερευνήσουν. Ερευνητική ομάδα στις ΗΠΑ ανέλυσε τα πρότυπα κατανάλωσης μήλου και τον αριθμό των επισκέψεων σε γιατρό σε περισσότερους από 8.000 ενήλικες. Από αυτούς, περίπου το 9% έτρωγε ένα μήλο καθημερινά. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι έτρωγαν καθημερινά ένα μήλο χρησιμοποιούσαν οριακά λιγότερα φάρμακα από όσους δεν έτρωγαν. Αλλά ο αριθμός των επισκέψεων στον γιατρό ήταν περίπου ο ίδιος μεταξύ των δύο ομάδων.
Αν ένα μήλο την ημέρα δεν αρκεί, τι γίνεται με το να τρώμε δύο ή τρία;
Ομάδα Ευρωπαίων ερευνητών διαπίστωσε ότι η κατανάλωση δύο μήλων την ημέρα βελτίωσε την υγεία της καρδιάς σε 40 ενήλικες. Και Βραζιλιάνοι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση τριών μήλων την ημέρα βελτίωσε την απώλεια βάρους και τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα σε 40 υπέρβαρες γυναίκες.
Αν και η κατανάλωση ενός μήλου την ημέρα δεν θα μειώσει απαραίτητα τα φάρμακα ή τις επισκέψεις σε γιατρούς, θα μπορούσε να είναι ένα βήμα προς την κατανάλωση πιο υγιεινών, ολόκληρων τροφών, γεμάτων φυτικών ινών.
Τα μήλα δεν χρειάζονται μαγείρεμα ή ψύξη τουλάχιστον για μια εβδομάδα περίπου. Την επόμενη φορά, λοιπόν, που θα βρεθείτε στο μανάβικο, πάρτε μερικά μήλα και δοκιμάστε να τρώτε τουλάχιστον ένα την ημέρα.
Με πληροφορίες από το The Convertation