Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού αποτελεί περίπου το 10-15% όλων των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού. Τείνει να επηρεάζει νεότερα άτομα και έχει λιγότερες επιλογές θεραπείας, γι’αυτό και οι επιστήμονες προσπαθούν να μάθουν περισσότερα για τις αιτίες που τον προκαλούν. Σε μια νέα μελέτη με τη συμμετοχή Έλληνα επιστήμονα, λοιπόν, διαπίστωσαν ότι ένα κοινό διατροφικό λίπος μπορεί να επιταχύνει την ανάπτυξή του.
Καρκίνος του μαστού: Πρωτοποριακό εμβόλιο από ερευνητές του Cleveland δίνει ελπίδες στους ασθενείς
Ένα είδος λίπους στα αυγά και τη σόγια ενεργοποιεί τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού
Οι ερευνητές εξετάζουν τη σχέση μεταξύ της διατροφής και της ανάπτυξης του καρκίνου -και συγκεκριμένα τον τρόπο με τον οποίο ορισμένα λιπαρά μπορεί να τροφοδοτήσουν επιθετικές μορφές καρκίνου του μαστού. Η νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Science, διαπίστωσε ότι το λινολεϊκό οξύ, ένα είδος λίπους στα αυγά και τη σόγια, ίσως ενεργοποιεί μια βασική οδό ανάπτυξης στον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού, μια από τις πιο δύσκολες μορφές της νόσου.
Όλα τα κύτταρα, συμπεριλαμβανομένων των καρκινικών, αναπτύσσονται ανάλογα με τα διαθέσιμα θρεπτικά συστατικά. Ένας σημαντικός παράγοντας σε αυτήν την πράξη εξισορρόπησης είναι ένα κυψελοειδές δίκτυο σηματοδότησης που ονομάζεται mTORC1.
Αυτό λειτουργεί σαν αισθητήρας και ρυθμιστής, βοηθώντας τα κύτταρα να αναπτυχθούν όταν υπάρχουν διαθέσιμα θρεπτικά συστατικά. Αυτό το μονοπάτι είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη βιολογία του καρκίνου, όπου η μη φυσιολογική ανάπτυξη είναι χαρακτηριστική. Στον καρκίνο του μαστού, η σηματοδότηση mTORC1 διαταράσσεται σχεδόν στις μισές περιπτώσεις.
Για χρόνια, οι ερευνητές έχουν επικεντρωθεί κυρίως στο πώς τα αμινοξέα και η γλυκόζη επηρεάζουν αυτό το μονοπάτι. Ωστόσο, άλλα θρεπτικά συστατικά, όπως τα απαραίτητα λιπαρά οξέα, δεν έχουν μελετηθεί τόσο βαθιά -ειδικά όσον αφορά στην άμεση επίδρασή τους στη συμπεριφορά των καρκινικών κυττάρων.
Δύο λιπαρά οξέα ξεχωρίζουν:
- το ωμέγα-6 λινολεϊκό οξύ (LA) και
- το ωμέγα-3 α-λινολενικό οξύ (ALA).
Το σώμα δεν μπορεί να τα φτιάξει από μόνο του, αλλά τα λαμβάνει από το φαγητό. Τα ωμέγα-6 λιπαρά βοηθούν στη δημιουργία ενώσεων που προκαλούν φλεγμονή. Τα ωμέγα-3, από την άλλη πλευρά, τείνουν να έχουν ηρεμιστικά, αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα. Ωστόσο, μέχρι τώρα, οι ερευνητές δεν είχαν δείξει ξεκάθαρα πώς τα ωμέγα-6 λιπαρά μπορεί να πυροδοτήσουν την ανάπτυξη καρκίνου σε μοριακό επίπεδο.
Ο τριπλά αρνητικός καρκίνος του μαστού μπορεί να τροφοδοτείται από το λινολεϊκό οξύ
Τα νέα ευρήματα της μελέτης επικεντρώνονται στον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού. Αυτή η μορφή δεν διαθέτει τρεις βασικούς υποδοχείς -οιστρογόνα, προγεστερόνη και HER2- που συνήθως στοχεύονται στη θεραπεία. Εξαιτίας αυτού, οι τριπλά αρνητικοί όγκοι είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν και είναι πιο επιθετικοί από άλλους τύπους.
Η μελέτη δείχνει ότι το λινολεϊκό οξύ, που βρίσκεται σε σπορέλαια όπως το καρθαμέλαιο και το σογιέλαιο καθώς και σε ζωικά προϊόντα όπως το χοιρινό και τα αυγά, μπορεί να ενεργοποιήσει το μονοπάτι mTORC1 -αλλά μόνο σε τριπλά αρνητικά καρκινικά κύτταρα του μαστού. Το μυστικό βρίσκεται σε μια πρωτεΐνη που ονομάζεται FABP5.
Η FABP5 δρα ως μεταφορέας λιπαρών οξέων. Σε τριπλά αρνητικούς όγκους, τα κύτταρα παράγουν υψηλές ποσότητες αυτής της πρωτεΐνης. Οι ερευνητές διαπίστωσαν, λοιπόν, ότι το λινολεϊκό οξύ συνδέεται με την FABP5. Αυτή η δέσμευση πυροδοτεί μια αλυσιδωτή αντίδραση, ενεργοποιώντας τελικά τον διακόπτη για το μονοπάτι mTORC1. Ως αποτέλεσμα, τα κύτταρα του όγκου αναπτύσσονται πιο γρήγορα.
«Γνωρίζουμε πλέον ότι το λινολεϊκό οξύ τροφοδοτεί την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων με πολύ συγκεκριμένο τρόπο», δήλωσε ο ανώτερος συγγραφέας της μελέτης Δρ. John Blenis από το Weill Cornell Medicine. «Αυτή η ανακάλυψη βοηθά στην αποσαφήνιση της σχέσης μεταξύ των διατροφικών λιπών και του καρκίνου και ρίχνει φως στο πώς να ορίσουμε ποιοι ασθενείς θα μπορούσαν να ωφεληθούν περισσότερο από συγκεκριμένες διατροφικές συστάσεις με εξατομικευμένο τρόπο».
Έρευνα και σε ανθρώπους
Η ερευνητική ομάδα εξέτασε τα ευρήματά της σε ποντίκια με τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού. Όταν τρέφονταν με δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε λινολεϊκό οξύ, τα τρωκτικά εμφάνισαν μεγαλύτερη ανάπτυξη όγκου. Είχαν επίσης περισσότερο FABP5 στους όγκους τους και υψηλότερη ενεργοποίηση του mTORC1.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές εξέτασαν δείγματα αίματος και όγκου από ασθενείς που είχαν πρόσφατα διαγνωστεί με τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού. Εμφανίστηκε το ίδιο μοτίβο: υψηλά επίπεδα λινολεϊκού οξέος και FABP5.
Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι το λινολεϊκό οξύ μπορεί να προάγει την ανάπτυξη καρκίνου σε αυτόν τον υποτύπο και ότι το FABP5 είναι ο σύνδεσμος. Αυτή είναι η πρώτη φορά που αποδεικνύεται ένας σαφής βιολογικός μηχανισμός που συνδέει το λινολεϊκό οξύ από την τροφή με την εξέλιξη του καρκίνου.
Ο Δρ. Νίκος Κούνδουρος, πρώτος συγγραφέας της μελέτης, πιστεύει ότι αυτή η ανακάλυψη θα μπορούσε να έχει ευρύτερες επιπτώσεις. «Μπορεί να υπάρχει ευρύτερος ρόλος της σηματοδότησης FABP5-mTORC1 σε άλλους τύπους καρκίνου και ακόμη και σε κοινές χρόνιες ασθένειες όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης», τόνισε.
Η ομάδα βρήκε επίσης πρώιμα σημάδια ότι η ίδια αλληλεπίδραση λιπαρού οξέος-FABP5 μπορεί να βοηθήσει στην τροφοδοσία ορισμένων τύπων καρκίνου του προστάτη.
Γιατί αυτό έχει σημασία για τους ασθενείς και τις δίαιτες
Το λινολεϊκό οξύ είναι το πιο κοινό ακόρεστο λίπος σε πολλές χώρες όπου τα επεξεργασμένα και τηγανητά τρόφιμα είναι δημοφιλή. Από τη δεκαετία του 1950, καθώς η χρήση σπορέλαιου έχει αυξηθεί, το ίδιο ισχύει και για την κατανάλωση λινολεϊκού οξέος. Ορισμένοι ειδικοί αμφισβητούν εδώ και καιρό εάν αυτή η τάση μπορεί να συνδέεται με την αύξηση των ποσοστών καρκίνου.
Δεκάδες μελέτες έχουν προσπαθήσει να απαντήσουν εάν τα ωμέγα-6 λιπαρά όπως το λινολεϊκό οξύ προκαλούν καρκίνο. Όμως τα αποτελέσματα ήταν μικτά και ασαφή. Το πρόβλημα ήταν ότι οι περισσότερες μελέτες εξέτασαν μόνο γενικά πρότυπα, όχι τους βιολογικούς λόγους πίσω από αυτά.
Αυτή η νέα έρευνα αλλάζει αυτά τα δεδομένα. Η εύρεση ενός άμεσου μηχανισμού -που ισχύει μόνο για έναν συγκεκριμένο υποτύπο καρκίνου- προσφέρει σαφήνεια, δείχνοντας ότι η διατροφή και η ασθένεια μπορεί να συνδέονται περισσότερο από όσο πιστεύαμε, αλλά μόνο υπό συγκεκριμένες συνθήκες.
Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον
Η ανακάλυψη θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για πιο εξατομικευμένες συμβουλές διατροφής για ασθενείς με καρκίνο. Εάν ο όγκος ενός ασθενούς έχει υψηλά επίπεδα FABP5, η μείωση των πλούσιων σε λινολεϊκό οξύ τροφίμων μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της ανάπτυξης του καρκίνου. Αυτή η προσέγγιση δεν θα αντικαταστήσει τη θεραπεία, αλλά θα μπορούσε να την υποστηρίξει.
Το FABP5 μπορεί επίσης να γίνει ένας χρήσιμος βιοδείκτης. Οι γιατροί θα μπορούσαν να το δοκιμάσουν σε νέους ασθενείς για να αποφασίσουν ποιος μπορεί να ωφεληθεί από διατροφικές αλλαγές ή ακόμα και φάρμακα που εμποδίζουν αυτή την οδό. «Υπάρχει μια πραγματική ευκαιρία εδώ να προσαρμόσουμε τη διατροφή με πιο έξυπνο τρόπο», υπογράμμισε ο Δρ. Blenis.
Ελπιδοφόρο φάρμακο για τον καρκίνο του μαστού εξαλείφει τους όγκους με μία μόνο δόση
Η ομάδα διερευνά τώρα εάν ο αποκλεισμός του FABP5 ή του μονοπατιού mTORC1 θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα φάρμακα για τον καρκίνο. Δοκιμάζει επίσης πώς συμπεριφέρεται αυτή η οδός σε άλλες ασθένειες, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης, που περιλαμβάνουν επίσης αλλοιωμένο μεταβολισμό και αίσθηση θρεπτικών συστατικών.
Πηγές: The Brighter Side, American Cancer Society, Science, Weill Cornell Medicine