Το Διαδίκτυο είναι γεμάτο από συστάσεις για το τι πρέπει να προσθέσετε ή να αφαιρέσετε από τη διατροφή σας για να αποτρέψετε τον καρκίνο. Φάτε μπρόκολο. Πιείτε πράσινο τσάι. Κόψτε τη ζάχαρη. Μην παραβράζετε το φαγητό σας.
Αλλά πόσο αληθινοί είναι αυτοί οι ισχυρισμοί; Υπάρχουν πραγματικά υπερτροφές που μπορούν να αποτρέψουν τον καρκίνο ή κακές τροφές που μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν την ασθένεια;
Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στη γενική υγεία και η κακή διατροφή μπορεί να επηρεάσει τις πιθανότητες να αναπτύξουμε καρκίνο. Σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, περίπου 1 στους 5 καρκίνους στις ΗΠΑ και περίπου 1 στους 6 θανάτους από καρκίνο μπορεί να συνδέονται με κακή διατροφή, υπερβολικό βάρος, μη άσκηση ή αλκοόλ.
Η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία συνιστά υγιεινές διατροφικές συνήθειες, οι οποίες περιλαμβάνουν πολλά λαχανικά, φρούτα και δημητριακά ολικής αλέσεως, καθώς και περιορισμό των κόκκινων κρεάτων, των ζαχαρούχων ποτών, των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων και των επεξεργασμένων δημητριακών.
4 ισχυρισμοί για τη σύνδεση τροφών και καρκίνου και η αλήθεια
- Ισχυρισμός: Η ζάχαρη τροφοδοτεί την ανάπτυξη του όγκου
- Ισχυρισμός: Η κατανάλωση υπερβολικά μαγειρεμένου ή καμένου φαγητού προκαλεί καρκίνο
- Ισχυρισμός: Η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων προκαλεί καρκίνο
- Ορισμένες υπερτροφές μπορούν να αποτρέψουν τη νόσο
1ος ισχυρισμός: Η ζάχαρη τροφοδοτεί την ανάπτυξη του όγκου
Όλα τα κύτταρα του σώματός μας, συμπεριλαμβανομένων των καρκινικών, χρησιμοποιούν μόρια σακχάρου, γνωστά και ως υδατάνθρακες, ως κύρια πηγή ενέργειας. Αλλά αυτή δεν είναι η μόνη πηγή καυσίμου για τα κύτταρα. Τα κύτταρα μπορούν να χρησιμοποιήσουν άλλα θρεπτικά συστατικά, όπως πρωτεΐνες και λίπη, για να αναπτυχθούν.
Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι απλώς το να κόψετε τη ζάχαρη από τη διατροφή σας θα σταματήσει την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων. «Εάν τα καρκινικά κύτταρα δεν παίρνουν ζάχαρη, θα αρχίσουν να διασπούν άλλα συστατικά από άλλες αποθήκες ενέργειας στο σώμα», δήλωσε στο WebMD η Carrie Daniel-MacDougall, επιδημιολόγος διατροφής στο MD Anderson Cancer Center.
Οι επιστήμονες, ωστόσο, διερευνούν εάν ορισμένες δίαιτες μπορούν να βοηθήσουν στην επιβράδυνση της ανάπτυξης των όγκων. Για παράδειγμα, ορισμένα προκαταρκτικά στοιχεία από δοκιμές σε τρωκτικά και ανθρώπους δείχνουν ότι η κετογονική δίαιτα, η οποία είναι χαμηλή σε υδατάνθρακες και υψηλή σε λιπαρά, μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της ανάπτυξης ορισμένων τύπων όγκων, όπως εκείνων στο ορθό, όταν συνδυάζεται με τυπική θεραπείες όπως η ακτινοβολία και η χημειοθεραπεία.
Αν και δεν καταλαβαίνουν ακριβώς πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτό, οι ειδικοί έχουν κάποιες θεωρίες. Οι κετογονικές δίαιτες είναι καλές στη μείωση των επιπέδων της ινσουλίνης, μιας ορμόνης που βοηθά τα κύτταρα να απορροφούν τη ζάχαρη, και η έρευνα σε ποντίκια δείχνει ότι τα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης μπορούν να αποδυναμώσουν την ικανότητα ορισμένων θεραπειών να επιβραδύνουν την ανάπτυξη του όγκου, σύμφωνα με τον Neil Iyengar, ογκολόγο στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center στη Νέα Υόρκη.
«Μελετάμε κετογονικές δίαιτες για αυτούς τους τύπους όγκων σε κλινικές δοκιμές. Αλλά μια κετογονική δίαιτα είναι πιθανώς ένας από τους τύπους δίαιτας που δεν ισχύει για τη γενική μείωση του κινδύνου. Νομίζω ότι είναι μια από αυτές τις δίαιτες που πρέπει να συνδυάζονται με τη βιολογία του όγκου», ανέφερε ο ειδικός.
Τι γίνεται όμως με την πρόληψη του καρκίνου; Η Christine Zoumas, διαιτολόγος και διευθύντρια του Προγράμματος Υγιεινής Διατροφής στο Αντικαρκινικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια San Diego Moores, σημείωσε μια έμμεση σχέση μεταξύ της κατανάλωσης υψηλών ποσοτήτων ζάχαρης και του κινδύνου καρκίνου.
«Οτιδήποτε έχει πολλά πρόσθετα σάκχαρα είναι πηγή πολλών θερμίδων. Όταν εξετάζουμε πράγματα που αυξάνουν περισσότερο τον κίνδυνο, ειδικά για τις γυναίκες, είναι το υπερβολικό σωματικό λίπος», ανέφερε η ειδικός.
Η ετυμηγορία: Η διακοπή της ζάχαρης δεν θα εμποδίσει την ανάπτυξη του καρκίνου, αλλά τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι μια δίαιτα χαμηλή σε υδατάνθρακες θα μπορούσε να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα ορισμένων θεραπειών για τον καρκίνο.
2ος ισχυρισμός: Η κατανάλωση υπερβολικά μαγειρεμένου ή καμένου φαγητού προκαλεί καρκίνο
Όταν μαγειρεύονται σε υψηλές θερμοκρασίες, ορισμένα τρόφιμα -ιδιαίτερα υδατάνθρακες όπως το ψωμί ή οι πατάτες– απελευθερώνουν μια χημική ουσία γνωστή ως ακρυλαμίδιο.
«Ορισμένες μελέτες έχουν υποδείξει ότι με το υπερβολικό μαγείρεμα ή το κάψιμο του φαγητού, δημιουργούνται καρκινογόνες ουσίες στα τρόφιμα που μπορεί δυνητικά να βλάψουν το σώμα. Αυτή τη στιγμή θα το χαρακτήριζα σαν μια θεωρία. Δεν είμαι πεπεισμένος ότι αυτό είναι αλήθεια», σημείωσε ο Δρ. Iyengar.
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι στα τρωκτικά, τα υψηλά επίπεδα ακρυλαμιδίου -πολλές φορές από αυτά που βρίσκονται στα τρόφιμα- μπορεί να προκαλέσουν σχηματισμό όγκων. Μελέτες σε ανθρώπους, ωστόσο, έχουν βρει ελάχιστα στοιχεία ότι το ακρυλαμίδιο στα τρόφιμα αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου.
Όταν οι ερευνητές εξέτασαν μεγάλες ομάδες ανθρώπων για να δουν εάν υπάρχει σχέση μεταξύ του ακρυλαμιδίου και των καρκίνων σε διάφορα μέρη του σώματος, συμπεριλαμβανομένου του εντέρου, των νεφρών, της ουροδόχου κύστης και του προστάτη, η πλειονότητα απέτυχε να βρει μια σαφή σύνδεση.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμη και όταν εμφανίζεται μια πιθανή σύνδεση, όπως μεταξύ του ακρυλαμιδίου και του καρκίνου των ωοθηκών, αυτή η σύνδεση εξαφανίζεται μετά τη χρήση πιο ισχυρών εργαλείων μέτρησης, όπως η εξέταση των επιπέδων ακρυλαμιδίου στο αίμα.
Ορισμένες μέθοδοι μαγειρέματος κρέατος, όπως το τηγάνι, το ψήσιμο στη σχάρα ή το κάπνισμα, μπορούν να απελευθερώσουν άλλες χημικές ουσίες -ουσίες που ονομάζονται ετεροκυκλικές αμίνες και πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες. Όπως συμβαίνει με το ακρυλαμίδιο, τα τρωκτικά που εκτίθενται σε υψηλά επίπεδα αυτών των χημικών ουσιών αναπτύσσουν όγκους σε διάφορα όργανα. Στους ανθρώπους, ωστόσο, τα στοιχεία είναι πολύ λιγότερο σαφή.
Ενώ ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η κατανάλωση χημικών ουσιών από μαγειρεμένα κρέατα μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για ορισμένους καρκίνους, όπως του παχέος εντέρου ή του παγκρέατος, άλλες δεν έχουν αναφέρει καμία συσχέτιση.
Η ετυμηγορία: Τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η κατανάλωση υπερβολικά μαγειρεμένου ή καμένου φαγητού προκαλεί καρκίνο στους ανθρώπους είναι αδιευκρίνιστα και δεν είναι πειστικά.
3ος ισχυρισμός: Η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων προκαλεί καρκίνο
Τα στοιχεία που συνδέουν τα επεξεργασμένα κρέατα, όπως το σαλάμι, το βοδινό κρέας και τα αλλαντικά, με τον κίνδυνο ορισμένων μορφών της νόσου -και συγκεκριμένα του καρκίνου του παχέος εντέρου- είναι ισχυρά.
Το 2015, ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC), μέρος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ταξινόμησε τα επεξεργασμένα κρέατα ως καρκινογόνα Ομάδας 1, ονομασία που προορίζεται για ουσίες που προκαλούν τη νόσο. Σε μια δήλωση για την απόφαση, που ελήφθη αφού 22 ειδικοί από 10 χώρες που εξέτασαν εκατοντάδες μελέτες, ο οργανισμός σημείωσε ότι αυτή η απόφαση βασίζεται σε «επαρκή στοιχεία στους ανθρώπους ότι η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος προκαλεί καρκίνο του παχέος εντέρου».
Ο IARC εξέτασε επίσης τη σχέση μεταξύ κόκκινου κρέατος και καρκίνου. Αφού εξέτασε εκατοντάδες μελέτες, η ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ενώ υπήρχαν συνδέσεις με τον καρκίνο του παχέος εντέρου, του παγκρέατος και του προστάτη, τα στοιχεία ήταν περιορισμένα και ταξινόμησε το κόκκινο κρέας ως «πιθανό καρκινογόνο».
Ορισμένες μελέτες που παρακολουθούν τους ανθρώπους για χρόνια υποδηλώνουν ότι άλλα «υπερεπεξεργασμένα» τρόφιμα, όπως αναψυκτικά, σούπες σε κονσέρβα και στιγμιαία νουντλς μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Τέτοια τρόφιμα μπορεί να περιέχουν δυνητικά επιβλαβείς χημικές ουσίες, όπως ακρυλαμίδιο, νιτρικά άλατα, ετεροκυκλικές αμίνες και πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες, αλλά συχνά έχουν και υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, αλάτι και κορεσμένα λίπη.
Σύμφωνα με τη Δρ. Zoumas, η διατροφική σύνθεση αυτών των τροφίμων είναι η πιο πιθανή αιτία ανησυχίας, καθώς περιέχουν πολλές θερμίδες, πράγμα που σημαίνει ότι η υπερβολική κατανάλωση μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού λίπους. Η ειδικός σημείωσε επίσης ότι είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ «επεξεργασμένων» και «υπερεπεξεργασμένων» τροφίμων.
Το κόψιμο των φρούτων, το συσκευασμένο μαρούλι ή η ενίσχυση των τροφίμων με σίδηρο ή ασβέστιο είναι τρόποι επεξεργασίας των τροφίμων που δεν διακυβεύουν τη θρεπτική αξία ή προσθέτουν πιθανώς καρκινογόνες ενώσεις.
Η ετυμηγορία: Υπάρχει ισχυρή σχέση μεταξύ του επεξεργασμένου κρέατος και του κινδύνου καρκίνου. Το κόκκινο κρέας και τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα μπορεί επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου, αλλά τα στοιχεία δεν είναι τόσο ισχυρά.
4ος ισχυρισμός: Ορισμένες υπερτροφές μπορούν να αποτρέψουν τον καρκίνο
Ενώ οι ειδικοί λένε ότι μια διατροφή πλούσια σε τρόφιμα φυτικής προέλευσης, όπως λαχανικά, φρούτα και δημητριακά ολικής αλέσεως, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου, προειδοποιούν σχετικά με ισχυρισμούς για οποιαδήποτε υπερτροφή που κρατά τον καρκίνο μακριά.
«Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν αρκετά αξιόπιστα δεδομένα που να υποδηλώνουν ότι ένα συγκεκριμένο τρόφιμο ή προϊόν διατροφής μπορεί από μόνο του να μειώσει τον κίνδυνο καρκίνου ή εξέλιξης του καρκίνου. Η διατροφή είναι πολύ περίπλοκη και βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη συνέργεια της συνολικής διατροφής, καθώς και στο πλαίσιο της γενικής μεταβολικής υγείας, των επιπέδων φυσικής δραστηριότητας και της γενετικής προδιάθεσης», τόνισε ο Δρ. Iyengar.
Μια άλλη σκέψη όσον αφορά τις δίαιτες είναι εάν ξεκινάτε μια δίαιτα πριν ή μετά τη διάγνωση καρκίνου. Ενώ μια φυτική διατροφή μπορεί να βοηθήσει στην αποτροπή του καρκίνου σε υγιείς ανθρώπους, όταν πρόκειται για καρκινοπαθείς, υπάρχουν και άλλες σκέψεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη.
Η Daniel-MacDougall σημείωσε, για παράδειγμα, ότι δεν θα συνιστούσε στους καρκινοπαθείς να ξεκινήσουν χορτοφαγικές ή vegan δίαιτες χωρίς να μιλήσουν με διαιτολόγο για τον καρκίνο. «Οι ασθενείς με καρκίνο πρέπει πραγματικά να σκεφτούν να υποστηρίξουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα, επομένως δεν θέλω να δω έναν καρκινοπαθή να ξεκινά μια νέα δίαιτα και να έχει έλλειψη πρωτεΐνης ή βιταμίνης Β», σημείωσε.
Επιπλέον, δεν είναι όλοι οι καρκίνοι -ή οι άνθρωποι- ίδιοι, επομένως μια διατροφική αλλαγή που είναι καλή ή κακή για ένα άτομο μπορεί να μην έχει την ίδια επίδραση σε όλους τους άλλους. «Το είδος της διατροφικής παρέμβασης που είναι βέλτιστο για ένα άτομο θα διαφέρει σε ένα άλλο με βάση τη βιολογία του ατόμου, αλλά και τον τύπο του καρκίνου του και το στάδιο ή το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται», είπε ο Δρ. Iyengar και συμπλήρωσε:
«Αν και υπάρχουν γενικές συστάσεις που μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε ένα άτομο, οραματίζομαι ένα μέλλον όπου θα έχουμε τα δεδομένα για να υποστηρίξουμε πολύ πιο εξατομικευμένες συστάσεις».
Θυμηθείτε ότι η διατροφή είναι μόνο ένα από τα πολλά πράγματα που πρέπει να λάβετε υπόψη όταν πρόκειται για την πρόληψη του καρκίνου, και ακόμη και οι άνθρωποι που τρώνε υγιεινά μπορεί να αναπτύξουν καρκίνο, σημείωσε με τη σειρά της η Δρ. Zoumas.
«Αν πάθετε καρκίνο και έχετε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, θα είναι πιο εύκολο να κάνετε μια θεραπεία και να αναρρώσετε. Για όσους επιλέγουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής, δεν είναι ποτέ κακό -και για όσους δεν έχουν ακολουθήσει έναν υγιεινό τρόπο ζωής, ποτέ δεν είναι αργά», κατέληξε η ειδικός.
Η ετυμηγορία: Η προσθήκη μιας μόνο υπερτροφής στο καθημερινό σας μενού δεν θα σας εμποδίσει να πάθετε καρκίνο. Αλλά η κατανάλωση μιας διατροφής πλούσιας σε φυτικές τροφές όπως τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής αλέσεως μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της νόσου.