Έχετε ξυπνήσει ποτέ μετά από οκτώ ώρες ύπνου νιώθοντας τόσο εξαντλημένοι και κουρασμένοι σαν να είχατε μείνει ξύπνιοι όλο το βράδυ; Αν ναι, πιθανότατα ο ύπνος που έχετε βιώσει είναι μη αποκαταστατικός.
Ο μη αποκαταστατικός ύπνος, που αλλιώς ονομάζεται μη αναζωογονητικός ύπνος, περιγράφει την κατάσταση όπου, παρόλο που έχετε κοιμηθεί αρκετά, ο ύπνος αυτός δεν έχει προσφέρει την απαραίτητη ανάπαυση για το σώμα και το μυαλό σας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ξυπνάτε κουρασμένοι, χωρίς να αισθάνεστε την ενέργεια που θα περιμένατε.
«Οι άνθρωποι που τον βιώνουν αισθάνονται το ίδιο εξαντλημένοι όσο πριν κοιμηθούν», εξηγεί ο Thomas Roth, ιδρυτής του Κέντρου Μελέτης Διαταραχών Ύπνου στο Henry Ford Health στο Μίσιγκαν.
Τι είναι ο μη αποκαταστατικός ύπνος;
Σε αντίθεση με την αϋπνία, όπου οι άνθρωποι δυσκολεύονται να κοιμηθούν ή αποκοιμιούνται ελαφριά, όσοι πάσχουν από μη αποκαταστατικό ύπνο μπορεί να κοιμούνται χωρίς διακοπές, αλλά παρόλα αυτά να ξυπνούν με αίσθημα κόπωσης. Με άλλα λόγια, κοιμάστε για αρκετό χρόνο, αλλά ο ύπνος σας δεν είναι αποτελεσματικός.
«Πολλοί άνθρωποι αναφέρουν ότι όσο κι αν κοιμηθούν ξυπνούν σαν να τους έχει χτυπήσει φορτηγό», εξηγεί η Dr. Sonja Schuetz, νευρολόγος με ειδίκευση στην ιατρική του ύπνου στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.
Οι κρυφές αιτίες του μη αποκαταστατικού ύπνου
Ο μη αναζωογονητικός ύπνος συχνά συνδέεται με υποκείμενες παθήσεις, όπως το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, η ινομυαλγία, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης ή τον Long COVID. Παθήσεις όπως η άπνοια ύπνου, η υπερυπνία και η ναρκοληψία μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε έντονη κούραση κατά τη διάρκεια της ημέρας, ακόμη κι αν έχετε κοιμηθεί αρκετά.
«Αν ο ύπνος παραμένει μη αποκαταστατικός για μεγάλο διάστημα, είναι αναγκαία μια ιατρική διερεύνηση», σημειώνει η Dr. Lucinda Bateman, ιδρύτρια του Bateman Horne Center στη Γιούτα, το οποίο επικεντρώνεται στην έρευνα για το ME/CFS, τον Long COVID και την ινομυαλγία.
Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου το πρόβλημα δεν φαίνεται να συνδέεται με κάποια ιατρική κατάσταση. Οι επιστήμονες δεν έχουν καταλήξει σε συγκεκριμένη αιτία, αλλά πιστεύουν ότι η απουσία βαθιάς, αποκαταστατικής ανάπαυσης είναι βασικός παράγοντας.
Ο ύπνος κατά τη διάρκεια μιας νύχτας αποτελείται από διάφορους κύκλους που περιλαμβάνουν τέσσερα στάδια, με τον βαθύ ύπνο να είναι το στάδιο που προσφέρει τη μεγαλύτερη αποκατάσταση στον οργανισμό. Όταν δεν επιτυγχάνεται επαρκής βαθύς ύπνος, το αποτέλεσμα είναι η αίσθηση εξάντλησης την επόμενη μέρα, παρά τη φαινομενική ξεκούραση.
Μία εξήγηση είναι ότι κάποιοι άνθρωποι βιώνουν μικρο-αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας, χωρίς να τις θυμούνται το πρωί.
«Αυτό είναι κοινό σε ασθενείς με άπνοια ύπνου, που ξυπνούν πολλές φορές την ώρα», λέει ο Roth.
Στρες, άγχος και πόνος μπορούν επίσης να υποβαθμίσουν την ποιότητα του ύπνου, όπως και περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως ο θόρυβος και το φως, λέει η Schuetz. Ακόμη και μικρές ποσότητες καφεΐνης και αλκοόλ μπορούν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα του ύπνου.
Ύπνος: Πόσες ώρες πρέπει να κοιμούνται μωρά, παιδιά και έφηβοι για να έχουν καλή ανάπτυξη και υγεία
Πώς να αντιμετωπίσετε τον μη αποκαταστατικό ύπνο
Αν περιστασιακά έχετε μια νύχτα κακού ύπνου, αυτό είναι φυσιολογικό. Ωστόσο, αν συνεχώς ξυπνάτε κουρασμένοι, είναι σημαντικό να αναθεωρήσετε τις συνήθειές σας.
Αρχικά, βεβαιωθείτε ότι κοιμάστε πραγματικά αρκετές ώρες. Μπορεί να νομίζετε ότι χρειάζεστε λιγότερες από τις προτεινόμενες επτά με εννέα ώρες, αλλά ίσως να υποφέρετε από χρόνια έλλειψη ύπνου.
«Η ανεπαρκής ποσότητα ύπνου πολλές φορές μοιάζει με μη αποκαταστατικό ύπνο», επισημαίνει η Schuetz.
Μια απλή δοκιμή είναι να μην βάλετε ξυπνητήρι μια μέρα που δεν έχετε υποχρεώσεις και να δείτε πόσο αργά θα ξυπνήσετε. Αν κοιμηθείτε πολύ, αυτό δείχνει ότι το σώμα σας χρειάζεται να αναπληρώσει τον ύπνο.
Στη συνέχεια, εξετάστε αν παίρνετε φάρμακα που επηρεάζουν τον ύπνο. Υπνωτικά χάπια ή άλλα φάρμακα, ακόμα και προϊόντα όπως η μελατονίνη, μπορεί να προκαλέσουν πρωινή υπνηλία ή να διαταράξουν τους κύκλους του ύπνου. Αν συμβαίνει αυτό, συζητήστε το με τον γιατρό σας για πιθανές λύσεις.
Συμβουλές για καλύτερο ύπνο
Τέλος, ακολουθήστε αυτές τις βασικές συμβουλές για καλύτερο ύπνο:
- Μειώστε την κατανάλωση καφεΐνης και αλκοόλ
- Αποφύγετε τη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών πριν τον ύπνο
- Δημιουργήστε μια χαλαρωτική ρουτίνα
- Προσπαθήστε να κοιμάστε σε ένα ήσυχο και σκοτεινό περιβάλλον
- Εφαρμόστε τεχνικές χαλάρωσης που βοηθήσουν στη μείωση του άγχους που επιβαρύνει τον ύπνο
Αϋπνία: «Είμαι καρδιολόγος της Mayo Clinic – Αυτές είναι οι συμβουλές μου για καλύτερο ύπνο»
Αν, παρά τις αλλαγές, συνεχίζετε να ξυπνάτε κουρασμένοι, είναι σημαντικό να επισκεφτείτε έναν ειδικό γιατρό, ώστε να ερευνηθούν πιθανά ιατρικά αίτια και να βρεθεί μια λύση που θα σας προσφέρει την ανάπαυση που χρειάζεστε.