Ο έγκαιρος έλεγχος για νευροαναπτυξιακές διαταραχές όπως ο αυτισμός είναι σημαντικός για να διασφαλιστεί ότι τα παιδιά έχουν την υποστήριξη που χρειάζονται για να αποκτήσουν τις βασικές δεξιότητες για την καθημερινή ζωή. Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συνιστά να ελέγχονται όλα τα παιδιά για αναπτυξιακές καθυστερήσεις, με επιπλέον έλεγχο για εκείνα που είναι πρόωρα ή έχουν χαμηλό βάρος γέννησης.
Η Ειδική Ομάδα Προληπτικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ ζήτησε περισσότερη έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των τρεχουσών πρακτικών προσυμπτωματικού ελέγχου του αυτισμού. Βασισμένες κυρίως σε λίστες ελέγχου οροσήμων και συμπτωμάτων, οι διαγνώσεις αυτισμού βασίζονται επίσης επί του παρόντος σε παρατηρήσεις συμπεριφοράς που συχνά εκδηλώνονται μετά το πέρας των κρίσιμων αναπτυξιακών σταδίων.
Ωστόσο,οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι στην παθολογία της νόσου εμπλέκεται ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας, το μικροβίωμα του εντέρου.
Τα 5 πιο κοινά σημάδια αυτισμού στα παιδιά, για να το υποψιαστείτε αμέσως
Ερευνητές και κλινικοί γιατροί εργάζονται για να αναπτύξουν απλά, αξιόπιστα εργαλεία που θα μπορούσαν να εντοπίσουν πρώιμα σημεία ή παράγοντες κινδύνου μιας πάθησης πριν τα συμπτώματα είναι εμφανή.
«Μελετάμε τον ρόλο που παίζει το μικροβίωμα σε ποικίλες καταστάσεις, όπως ψυχικές ασθένειες, αυτοάνοσα νοσήματα, παχυσαρκία, πρόωρος τοκετός και άλλες», σημειώνουν στο The Conversation οι συγγραφείς μιας σχετικής μελέτης που δημοσιεύθηκε πρόσφατα και συμπληρώνουν:
«Στην πρόσφατη εργασία μας, διαπιστώσαμε ότι τα μικρόβια και οι μεταβολίτες που παράγουν στα έντερα των βρεφών θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον έλεγχο του κινδύνου του παιδιού για νευροαναπτυξιακές καταστάσεις όπως ο αυτισμός. Και αυτές οι διαφορές μπορούν να εντοπιστούν ήδη από τη γέννηση ή μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής. Αυτοί οι δείκτες ήταν εμφανείς, κατά μέσο όρο, πάνω από μια δεκαετία πριν από τη διάγνωση των παιδιών».
Το μικροβίωμα του εντέρου ως βιοδείκτης
Οι βιοδείκτες είναι βιολογικοί δείκτες -όπως γονίδια, πρωτεΐνες ή μεταβολίτες στο αίμα, τα κόπρανα ή άλλους τύπους δειγμάτων- που σηματοδοτούν την παρουσία μιας κατάστασης σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Δεν υπάρχουν γνωστοί βιοδείκτες για τον αυτισμό. Οι προσπάθειες για την εύρεση βιοδεικτών έχουν παρεμποδιστεί σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι ο αυτισμός έχει πολλά πιθανά μονοπάτια που οδηγούν σε αυτόν και οι ερευνητές τείνουν να αγνοούν πώς αυτές οι αιτίες μπορούν να συνεργαστούν ως σύνολο.
Ένας πιθανός βιοδείκτης για νευροαναπτυξιακές καταστάσεις όπως ο αυτισμός είναι τα μικρόβια του εντέρου. Η σύνδεση μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου (άξονας εντέρου-εγκεφάλου) είναι μια περιοχή με σημαντικό ενδιαφέρον μεταξύ των επιστημόνων. Τα μικρόβια του εντέρου διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ανοσίας, της ισορροπίας των νευροδιαβιβαστών, της υγείας του πεπτικού συστήματος και πολλά άλλα.
Αυτισμός: Ποια παιδιά διατρέχουν 20% αυξημένο κίνδυνο να ανήκουν στο φάσμα
Τα μικρόβια παίζουν ρόλο στον αυτισμό
Στην παρούσα εργασία, οι ερευνητές αναρωτήθηκαν αν η μελέτη των βακτηρίων που κατοικούν σε μικρά παιδιά πριν διαγνωστούν ή εμφανίσουν συμπτώματα αυτισμού ή άλλες καταστάσεις θα μπορούσε να τους δώσει μια ιδέα για τη νευροανάπτυξή τους. Έτσι, εξέτασαν το αίμα ομφάλιου λώρου και τα κόπρανα που συλλέχθηκαν σε ηλικία περίπου 1 έτους από συμμετέχοντες σε μια συνεχιζόμενη μελέτη που ονομάζεται All Babies στη Νοτιοανατολική Σουηδία, η οποία παρακολουθεί την υγεία περίπου 17.000 παιδιών που γεννήθηκαν μεταξύ 1997 και 1999 και των γονιών τους.
Παρακολούθησαν αυτά τα παιδιά από τη γέννησή τους, σχεδόν 1.200 από τα οποία αργότερα διαγνώστηκαν με νευροαναπτυξιακή διαταραχή στην ηλικία των 23 ετών. Διαπίστωσαν, λοιπόν, σημαντικές διαφορές στη σύνθεση των βακτηρίων και στα επίπεδα μεταβολιτών που αναπτύχθηκαν πριν από τα συμπτώματα νευροαναπτυξιακών καταστάσεων -όπως γαστρεντερικές διαταραχές, ταραχή και προβλήματα ύπνου- καθώς και επίσημες ιατρικές διαγνώσεις. Αυτές οι διαφορές κάλυπταν πολλές καταστάσεις, όπως ο αυτισμός, η ΔΕΠΥ και οι διαταραχές του λόγου.
Στη συνέχεια, οι επιστήμονες συνέδεσαν τα βακτήρια με νευροδιαβιβαστές –χημικά σήματα που βοηθούν τα εγκεφαλικά κύτταρα να επικοινωνούν– και βιταμίνες όπως η ριβοφλαβίνη και η βιταμίνη Β στα κόπρανα του παιδιού. Δεδομένης προηγούμενης έρευνας σε παιδιά και ενήλικες που είχαν ήδη διαγνωστεί με νευροαναπτυξιακή διαταραχή, ανέμεναν να βρουν διαφορές στη σύνθεση και την υγεία του μικροβιώματος μεταξύ αυτών με και χωρίς νευροαναπτυξιακές παθήσεις.
«Εξεπλάγημεν όταν ανακαλύψαμε πόσο νωρίς εμφανίζονται αυτές οι διαφορές. Είδαμε μεταβλητότητα στα μικρόβια και τους μεταβολίτες που επηρεάζουν το ανοσοποιητικό και την υγεία του εγκεφάλου, μεταξύ άλλων, στα κόπρανα που συλλέγονται από παιδιά ηλικίας περίπου 1 έτους και στο αίμα του ομφάλιου λώρου που συλλέγεται κατά τη γέννηση», τονίζουν οι ερευνητές.
Αυτισμός: Ανακαλύφθηκε το πρώτο σημάδι του – Τι έδειξε πρωτοποριακή μελέτη
Ο ρόλος των αντιβιοτικών στην ανάπτυξη του αυτισμού
Η ανισορροπία στη μικροβιακή σύνθεση -αυτό που οι μικροβιολόγοι αποκαλούν δυσβίωση- που παρατήρησαν οι ερευνητές υποδηλώνει ότι η ατελής ανάκτηση από την επαναλαμβανόμενη χρήση αντιβιοτικών μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τα παιδιά κατά τη διάρκεια αυτής της ευάλωτης περιόδου. Ομοίως, είδαν ότι οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του αυτιού συνδέθηκαν με διπλάσια αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης αυτισμού.
Τα παιδιά που και χρησιμοποιούσαν επανειλημμένα αντιβιοτικά και είχαν μικροβιακές ανισορροπίες είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν αυτισμό. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά με απουσία Coprococcus, ένα βακτήριο που συνδέεται με την ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής, και ο αυξημένος επιπολασμός του Citrobacter, ενός βακτηρίου που είναι γνωστό για την αντιμικροβιακή αντοχή, μαζί με την επαναλαμβανόμενη χρήση αντιβιοτικών είχαν δύο έως τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν νευροαναπτυξιακή διαταραχή.
«Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα για τη θεραπεία ορισμένων βακτηριακών λοιμώξεων στα παιδιά και τονίζουμε ότι τα ευρήματά μας δεν προτείνουν την πλήρη αποφυγή της χρήσης τους. Οι γονείς θα πρέπει να χρησιμοποιούν αντιβιοτικά εάν συνταγογραφούνται και κρίνονται απαραίτητα από τον παιδίατρό τους», ανέφεραν οι επιστήμονες και πρόσθεσαν:
«Αντίθετα, η μελέτη μας υποδηλώνει ότι η επαναλαμβανόμενη χρήση αντιβιοτικών κατά την πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να σηματοδοτεί υποκείμενη ανοσολογική δυσλειτουργία ή διαταραχή της ανάπτυξης του εγκεφάλου, η οποία μπορεί να επηρεαστεί από το μικροβίωμα του εντέρου. Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να εξετάσουμε εάν τα παιδιά θα μπορούσαν να επωφεληθούν από θεραπείες για την αποκατάσταση των μικροβίων του εντέρου τους μετά τη λήψη αντιβιοτικών, έναν τομέα που μελετάμε ενεργά».
Μια άλλη μικροβιακή ανισορροπία σε παιδιά που αργότερα διαγνώστηκαν με νευροαναπτυξιακές διαταραχές ήταν η μείωση του Akkermansia muciniphila, ενός βακτηρίου που ενισχύει την επένδυση του εντέρου και συνδέεται με νευροδιαβιβαστές σημαντικούς για τη νευρολογική υγεία.
Αυτισμός: 8 πρώιμα σημάδια που κάθε γονέας πρέπει να γνωρίζει
Ακόμη και αφού οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τους παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη σύνθεση των μικροβίων του εντέρου, όπως ο τρόπος γέννησης του μωρού και ο θηλασμός, η σχέση μεταξύ μη ισορροπημένων βακτηρίων και μελλοντικής διάγνωσης παρέμεινε. Και αυτές οι ανισορροπίες προηγήθηκαν της διάγνωσης του αυτισμού, της ΔΕΠΥ ή της διανοητικής αναπηρίας κατά 13 έως 14 χρόνια κατά μέσο όρο, διαψεύδοντας την υπόθεση ότι οι μικροβιακές ανισορροπίες του εντέρου προκύπτουν από τη διατροφή.
«Βρήκαμε ότι τα λιπίδια και τα χολικά οξέα είχαν εξαντληθεί στο αίμα του ομφάλιου λώρου των νεογνών με μελλοντικό αυτισμό. Αυτές οι ενώσεις παρέχουν θρεπτικά συστατικά για ωφέλιμα βακτήρια, βοηθούν στη διατήρηση της ισορροπίας του ανοσοποιητικού και επηρεάζουν τα συστήματα νευροδιαβιβαστών και τις οδούς σηματοδότησης στον εγκέφαλο», σημειώνουν οι επιστήμονες.
Έλεγχος μικροβιώματος στην κλινική πρακτική
Ο έλεγχος μικροβιώματος δεν είναι κοινή πρακτική στις επισκέψεις των παιδιών σε παιδιάτρους. Ωστόσο, τα ευρήματα της μελέτης υποδεικνύουν ότι η ανίχνευση ανισορροπιών σε ωφέλιμα και επιβλαβή βακτήρια, ειδικά κατά τη διάρκεια κρίσιμων περιόδων της πρώιμης παιδικής ανάπτυξης, μπορεί να προσφέρει ουσιαστικές γνώσεις για τους κλινικούς ιατρούς και τις οικογένειες.
«Υπάρχει πολύς δρόμος να διανυθεί μέχρι να γίνει ένας τέτοιος έλεγχος τυπικό μέρος της παιδιατρικής περίθαλψης. Οι ερευνητές εξακολουθούν να χρειάζονται επικυρωμένες μεθόδους για την ανάλυση και την ερμηνεία των δεδομένων μικροβιώματος στην κλινική», καταλήγουν οι επιστήμονες.
Αυτισμός: Ποια διατροφή της εγκύου αυξάνει τον κίνδυνο για αναπτυξιακά προβλήματα – Ο ρόλος του καφέ
Δεν είναι επίσης σαφές πώς οι βακτηριακές διαφορές αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου στα παιδιά σε όλο τον κόσμο. Όχι μόνο ποια βακτήρια υπάρχουν ή απουσιάζουν, αλλά και πώς μπορεί να διαμορφώνουν τις ανοσολογικές αποκρίσεις και τον μεταβολισμό. Αλλά τα ευρήματα επιβεβαιώνουν τον αυξανόμενο όγκο στοιχείων ότι το πρώιμο μικροβίωμα του εντέρου παίζει βασικό ρόλο στη διαμόρφωση της νευροανάπτυξης.