Καθώς οι αναπνευστικές λοιμώξεις της χειμερινής περιόδου αρχίζουν να εισβάλλουν, η βέλτιστη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος προστατεύει από σοβαρές επιπλοκές (π.χ. ανάπτυξη σοβαρής πνευμονίας ως μετεξέλιξη γρίπης).
Το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου περιλαμβάνει σύνθετους μηχανισμούς άμυνας έναντι των παθογόνων μικροοργανισμών που επιχειρούν επίθεση.
Το δέρμα που προστατεύει τα ευαίσθητα εσωτερικά όργανα από τους εισβολείς, το ανώτερο αναπνευστικό σύστημα που φιλτράρει τον εισπνεόμενο αέρα και τα πεπτικά ένζυμα του στομάχου που καταστρέφουν τους εισβολείς, οι οποίοι εισέρχονται στο σώμα με τις τροφές, αποτελούν επιφανειακές, πρώτες γραμμές άμυνας.
Χημικές ουσίες που απελευθερώνονται, μετά την είσοδο του παθογόνου μικροοργανισμού σε βαθύτερα στρώματα, όπως ιντερλευκίνες και ιντερφερόνες ελέγχουν ανοσιακές, αποτοξινωτικές και αιμοποιητικές διεργασίες. Τα πυρετογόνα, έχουν ως άμεσο αποτέλεσμα την ρύθμιση της κεντρικής θερμοκρασίας σε υψηλότερα επίπεδα από τον υποθάλαμο και την εμφάνιση πυρετού.
Βασικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού έχουν τα λευκά αιμοσφαίρια, που κυκλοφορούν στο αίμα. Πολλά λευκά αιμοσφαίρια έχουν την ικανότητα, εάν χρειαστεί, να διαπηδήσουν τους πόρους του αιμοφόρου αγγείου και να μεταναστεύσουν στην περιοχή της βλάβης, όπου με το μηχανισμό της φαγοκυττάρωσης καταστρέφουν τον εισβολέα.
Τα ιστικά μακροφάγα είναι μόνιμα καθηλωμένα κύτταρα στους ιστούς, με ικανότητα φαγοκυττάρωσης των παθογόνων μικροοργανισμών. Ιδιαίτερα πλούσιος σε ιστικά μακροφάγα είναι ο λεμφικός ιστός που εδράζεται στους λεμφαδένες, το σπλήνα, τον θύμο, τις αμυγδαλές, ήπαρ, σχηματισμούς του εντέρου και άλλων περιοχών. Κάτω από ειδικές συνθήκες (π.χ. φλεγμονή), είναι δυνατή η μετανάστευσή τους.
Η ειδική ανοσία, αφορά την ιδιαίτερη ικανότητα του οργανισμού να αναπτύσσει ειδική αναμνηστική ανοσία έναντι ορισμένων παθογόνων αιτίων. Βασικοί συντελεστές της ειδικής ανοσίας είναι τα λεμφοκύτταρα, που παράγονται στον λεμφικό ιστό. Μετά την είσοδο του λοιμογόνου παράγοντα ειδικά αντισώματα που παράγονται από λεμφοκύτταρα επιτίθενται στο παθογόνο. Το συμπλήρωμα είναι ένα σύστημα ανενεργών ενζύμων του αίματος.
Μία από τις βασικές οδούς ενεργοποίησης των ενζύμων αυτών είναι η σύνδεση αντισώματος-βλαπτικού παράγοντα με τελικό στόχο την πλήρη εξουδετέρωσή του. Τα ειδικά αντισώματα και τα ειδικά ευαισθητοποιημένα λεμφοκύτταρα έχουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ανοσίας μετά την αποδρομή της λοίμωξης και στην ταχεία εξουδετέρωση του παθογόνου μικροοργανισμού επί μελλοντικής νέας επίθεσης, λόγω ανοσολογικής μνήμης.
Πότε εξασθενεί το ανοσοποιητικό σύστημα
Οποιοσδήποτε παράγοντας μειώνει την επάρκεια των μηχανισμών άμυνας του ανθρώπου, προκαλεί αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα.
Με την πάροδο της ηλικίας το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί. Η αδύναμη άμυνα στον ηλικιωμένο οφείλεται σε πολλές ταυτόχρονες παθοφυσιολογικές διαταραχές όπως είναι η βραδεία αντίδραση σε βλαπτικά ερεθίσματα, η πτώση λεμφοκυττάρων και συμπληρώματος, η αυξημένη τάση για παραγωγή αντισωμάτων που κατευθύνονται ενάντια στους ίδιους τους ιστούς του σώματος (αυτοαντισώματα), η μειωμένη λειτουργικότητα των αντισωμάτων. Στον αντίποδα τα μωρά έχουν πιο αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα συγκριτικά με τον υγιή νέο ενήλικο, λόγω ανωριμότητας.
Ο κατάλογος των νοσημάτων και καταστάσεων που προκαλούν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα είναι μακρύς. Ο βαθμός της εξασθένησης του ανοσοποιητικού συστήματος και οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε:
- Το έντονο stress
- Την κακή διατροφή
- Την υπερκόπωση
- Την αναιμία
- Τις αναπνευστικές λοιμώξεις (συνήθως προκαλούν παροδική καταστολή)
- Τις αλλεργίες
- Τον αλκοολισμό
- Τη στεφανιαία καρδιακή νόσο
- Την κίρρωση του ήπατος
- Την χρόνια αναπνευστική πνευμονοπάθεια
- Τη νεφρική ανεπάρκεια
- Την λοίμωξη από τον ιό του aids
- Τη σπληνεκτομή
- Νοσήματα με ελαττωματική παραγωγή αντισωμάτων (π.χ. λευχαιμία)
- Νοσήματα υπό κορτικοειδή ή ανοσοκατασταλτικά
- Νοσήματα υπό ανοσοκατασταλτικά
- Τους πάσχοντες από χρόνιες μεταβολικές νόσους
- Τους πάσχοντες από καρκινώματα
- Τους διαβητικούς
- Τους πάσχοντες από ορισμένα νευρολογικά νοσήματα
- Τους πάσχοντες από αιμοσφαιρινοπάθειες
- Τους χρόνιους καπνιστές
Η σωστή παθολογική εξέταση για τον εντοπισμό και την άριστη ρύθμιση τυχόν υποκείμενου παθολογικού νοσήματος ή παράγοντα που προκαλεί αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, είναι πολύ σημαντική και πρέπει οπωσδήποτε να ολοκληρωθεί πριν τον Χειμώνα. Ο επιλεκτικός εμβολιασμός σε ανθρώπους με σημαντικά αποδυναμωμένη άμυνα (ανοσοκαταστολή) έναντι αναπνευστικών λοιμώξεων ιδανικά γίνεται το Φθινόπωρο