Είναι συχνά στη φύση των ανθρώπων να ζητούν από το Θεό, το σύμπαν ή οπουδήποτε πιστεύει κανείς, την εκπλήρωση κάποιας επιθυμίας ή μια ανώτερη βοήθεια σε θέματα υγείας, μια σημαντική απόφαση που πρέπει να πάρουμε ή οτιδήποτε θέλει κανείς στη ζωή του. Και το συναίσθημα όταν αυτά εκπληρώνονται είναι εκπληκτικό. Πόσοι όμως θυμόμαστε μετά να ευχαριστήσουμε αυτήν την «υπερδύναμη» για την θετική ενέργεια που λάβαμε;
Ο Tyler VanderWeele συνδιευθυντής της Πρωτοβουλίας για την Υγεία, την Πνευματικότητα και τη Θρησκεία στο Harvard T.H. Chan School of Public Health, μαζεύεται κάθε βράδυ γύρω από το τραπέζι του δείπνου με τη σύζυγό και τα δύο μικρά παιδιά τους για να μοιραστούν πράγματα για τα οποία είναι ευγνώμονες.
Ευγνωμοσύνη: η δεξιότητα που μειώνει τον χρόνιο πόνο
Αν και ακούγεται πολύ αμερικάνικο για τα δικά μας γούστα, ο VanderWeele πιστεύει απόλυτα ότι αυτό αλλάζει τη δυναμική της οικογένειάς του προς το καλύτερο. «Πιστεύω ότι κάνει τη διαφορά και μπορεί να είναι μια πολύ ισχυρή πρακτική. Ακόμη και σε εκείνες τις κακές μέρες όπου η ζωή φαίνεται δύσκολη, αυτή η προσπάθεια αξίζει τον κόπο» υποστηρίζει.
Το συναίσθημα που ενισχύει την υγεία και τη μακροζωία
Πώς μπορεί όμως η δύναμη της ευγνωμοσύνης να επηρεάσει τη ζωή μας; Μια πρόσφατη έρευνα κατέγραψε τις μυριάδες θετικές επιδράσεις της ευγνωμοσύνης στην υγεία, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης συναισθηματικής και κοινωνικής ευεξίας, της καλύτερης ποιότητας ύπνου, του χαμηλότερου κινδύνου εμφάνισης κατάθλιψης και τους ευνοϊκούς δείκτες καρδιαγγειακής υγείας και να παρατείνει ακόμη και τη ζωή.
«Η ευγνωμοσύνη ήταν μια από τις πιο ευρέως μελετημένες δραστηριότητες που συμβάλλει στην ευημερία, αλλά δεν μπορέσαμε να βρούμε ούτε μια προηγούμενη μελέτη που να εξέταζε τις επιπτώσεις της στη θνησιμότητα και τη μακροζωία, προς μεγάλη μας έκπληξη», λέει ο VanderWeele, συν-συγγραφέας της νέας έρευνας που εστίασε ακριβώς σε αυτό.
Η μελέτη του Harvard δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2024 στο JAMA Psychiatry και βασίστηκε σε δεδομένα από 49.275 νοσοκόμες που είχαν εγγραφεί στη μελέτη Nurses’ Health Study. Ο μέσος όρος ηλικίας τους ήταν τα 79 έτη. Η έρευνα ξεκίνησε το 2016 και οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο ευγνωμοσύνης έξι σημείων όπως:
- Νιώθετε ιδιαίτερα ευγνώμονες σήμερα; Τι έγινε σήμερα που ήταν καλό;
- Τι θεωρώ δεδομένο για το οποίο μπορώ να είμαι ευγνώμων;
- Για ποιους ανθρώπους στη ζωή μου είμαι ευγνώμων;
- Ποιο είναι το τελευταίο βιβλίο που διάβασα ή ταινία, εκπομπή ή κλιπ κοινωνικής δικτύωσης που είδα και το εκτιμούσα πραγματικά και γιατί;
- Τι περιμένω περισσότερο αυτή την εβδομάδα, μήνα και έτος και γιατί;
- Ποιο είναι το πιο ευγενικό πράγμα που έχει πει ή κάνει κάποιος τελευταία;
Πολλές από τις απαντήσεις ήταν «έχω τόσα πολλά στη ζωή για να είμαι ευγνώμων» και «αν έπρεπε να τα απαριθμήσω όλα θα ήταν μια πολύ μεγάλη λίστα». Φυσικά δεν έλειπαν κι εκείνες οι απαντήσεις από τις οποίες διαπίστωνε κανείς ότι η ευγνωμοσύνη δεν ήταν προτεραιότητα.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, οι ερευνητές «χτένισαν» τα ιατρικά αρχεία των συμμετεχόντων για να προσδιορίσουν ποιος είχε πεθάνει. Διαπίστωσαν ότι 4.608 άνθρωποι της έρευνας είχαν πεθάνει από διάφορες αιτίες όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνος, αναπνευστικές παθήσεις, νευροεκφυλιστικές ασθένειες, λοιμώξεις και τραυματισμοί. Οι θάνατοι από καρδιαγγειακές παθήσεις ήταν οι περισσότεροι.
Τι βρήκαν οι ερευνητές για την ευγνωμοσύνη
Αυτό που εντόπισαν όμως οι επιστήμονες ήταν πραγματικά εντυπωσιακό. Οι συμμετέχοντες που είχαν πολύ υψηλές βαθμολογίες ευγνωμοσύνης στην αρχή της μελέτης είχαν 9% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου τα επόμενα τέσσερα χρόνια από τους συμμετέχοντες που είχαν πολύ χαμηλά σκορ ευγνωμοσύνης.
Κατέληξαν λοιπόν στη διαπίστωση, ότι «η ευγνωμοσύνη φάνηκε να βοηθά στην προστασία των συμμετεχόντων από κάθε αιτία θανάτου που μελετήθηκε – συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων».
«Γνωρίζουμε ότι η ευγνωμοσύνη κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν πιο ευτυχισμένοι. Αυτό από μόνο του έχει μικρή επίδραση στον κίνδυνο θνησιμότητας”, λέει ο VanderWeele.
«Η εξάσκηση της ευγνωμοσύνης μπορεί επίσης να δώσει το κίνητρο σε κάποιον να φροντίσει την υγεία του, όπως να αρχίσει να ασκείτε ή να μην χάνει τα προγραμματισμένα ιατρικά του ραντεβού. Μπορεί επίσης να βοηθήσει με τις σχέσεις και την κοινωνική υποστήριξη, που γνωρίζουμε ότι συμβάλλουν στην υγεία» υπογραμμίζει.
Ας κάνουμε τη δική μας έρευνα
Οι ερευνητές υποωγραμμίζουν ότι η μελέτη ήταν παρατηρητική. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να αποδείξει ότι η ευγνωμοσύνη βοηθά τους ανθρώπους να ζήσουν περισσότερο αλλά εντόπισε μια ισχυρή σχέση μεταξύ τους.
Ο VanderWeele ωστόσο και οι συνεργάτες του ζητούν από όλους μας να διαπιστώσουμε μόνοι μας εάν η ευγνωμοσύνη συνδέεται με την καλύτερη ζωή, την υγεία και την μακροζωία ακολουθώντας το μικρό τελετουργικό που εφαρμόζει κάθε βράδυ γύρω από το οικογενειακό του τραπέζι. Εναλλακτικά, μας καλεί να γράψουμε μια επιστολή ευγνωμοσύνης.
«Πιστεύω ότι γράφοντας ένα ευχαριστήριο σημείωμα ή μια επιστολή ευγνωμοσύνης κάνει το μυαλό σου να ασχοληθεί με κάτι θετικό για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Να το σκεφτείς πιο βαθιά και να βάλεις όχι μόνο με λόγια, αλλά και το συναίσθημα στο χαρτί», δήλωσε ο VanderWeele.
Μια λιγότερο αναγνωρισμένη αλλά πολύτιμη πρακτική ευγνωμοσύνης ονομάζεται «άσκηση απολαύσεως», η οποία βασίζεται σε πτυχές της επίγνωσης. Το μόνο που απαιτείται είναι “να κάνετε παύση, να κοιτάξετε γύρω σας και να απολαμβάνετε οτιδήποτε είναι καλό στο περιβάλλον σας”, λέει ο VanderWeele.
Είναι μια αρχή για να καταλάβουμε όλοι, ότι υπάρχουν γύρω μας δεκάδες πράγματα για τα οποία θα μπορούσαμε να είμαστε ευγνώμονες, αρκεί να τα δούμε.