Η Ελκώδης Κολίτιδα (ΕΚ) και η νόσος του Crohn (NC) είναι χρόνιες ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις παθήσεις του γαστρεντερικού συστήματος (ΙΦΝΕ) που ακολουθούν μία παρατεινόμενη πορεία με υφέσεις και εξάρσεις, η οποία συνήθως διαρκεί για χρόνια.
Η επίπτωση των νοσημάτων αυτών φαίνεται να αυξάνεται όλο και περισσότερο, παγκοσμίως, με τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για προσβολή του 1% του ελληνικού πληθυσμού μέχρι το 2030. Καθώς η διάγνωση γίνεται σε νεαρή συνήθως ηλικία και δεν υπάρχει μέχρι τώρα δυνατότητα ίασης, οι ασθενείς χρειάζονται μακροχρόνια και συνεχόμενη φαρμακευτική αγωγή ενώ δεν είναι σπάνιες οι επιπλοκές που μπορεί να οδηγήσουν σε νοσηλείες ή/και χειρουργείο. Τα ανωτέρω καταδεικνύουν τη σημασία και το φορτίο της συγκεκριμένης κατηγορίας νοσημάτων για τη δημόσια υγεία της χώρας μας.
Σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση
Είναι γεγονός ότι έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος τις τελευταίες δύο δεκαετίες στην αντιμετώπιση των ασθενών αυτών, με παροχή περισσότερων θεραπευτικών επιλογών και υιοθέτηση πιο αποτελεσματικών στρατηγικών σε συνδυασμό με στενή παρακολούθηση για πρόληψη της εξέλιξης της νόσου.
Παρά όμως τις επιτυχίες αυτές παραμένουν ακόμη και σήμερα σημαντικές ανεκπλήρωτες ανάγκες στον τομέα της παροχής της βέλτιστης φροντίδας των ασθενών με ΙΦΝΕ, η αναγνώριση και η αποδοχή των οποίων οφείλει να αποτελέσει το πρώτο βήμα στον δρόμο για την κάλυψη και γιατί όχι την εξάλειψή τους.
Η πρώτη και σημαντικότερη ανάγκη στη χώρα μας είναι η υιοθέτηση μιας πιο ολιστικής προσέγγισης στη θεραπεία των ασθενών που δε θα λαμβάνει υπόψη μόνο την καταστολή της εντερικής φλεγμονής αλλά και τη βελτίωση της γενικότερης ποιότητας ζωής, μαζί με κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη.
Σε αυτή την κατεύθυνση είναι αναγκαία η δημιουργία πολυδύναμων κλινικών ομάδων που θα περιλαμβάνουν εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό, διατροφολόγους, και ειδικούς της ψυχικής υγείας πέρα από τις κλασικές ειδικότητες που ασχολούνται με τα νοσήματα αυτά και τις επιπλοκές τους.
Έτσι είναι απαραίτητο να δίνεται μεγαλύτερη σημασία και σε συστηματικά ενοχλήματα όπως η εύκολη κόπωση και ο επηρεασμός της συναισθηματικής διάθεσης.
Αξίζει να αναφερθεί το έργο που προσφέρουν στον τομέα αυτόν σε συνεργασία, η Επιστημονική Ομάδα Μελέτης των ΙΦΝΕ (ΕΟΜΙΦΝΕ) και ο Σύλλογος Ατόμων με νόσο του Crohn και Ελκώδη Κολίτιδα Ελλάδας (HELLESCC), με τις δράσεις και εκδηλώσεις τους και την εισαγωγή κάθε νέας διεθνούς καινοτομίας.
Επιπλέον κομμάτι που χρήζει περαιτέρω διερεύνησης είναι ο καλύτερος χαρακτηρισμός και πρόβλεψης του κινδύνου των ασθενών για επιπλοκές και πιο βαριές μορφές της νόσου. Είναι αποδεκτό ότι οφείλεται να γίνεται γρήγορη και αποτελεσματική παρέμβαση νωρίς στην πορεία της νόσου για αποφυγή άσχημης εξέλιξης σε βάθος χρόνου.
Η βέλτιστη φαρμακευτική αγωγή
Λόγω, όμως, της πολυπλοκότητας και της ποικιλομορφίας των ΙΦΝΕ δεν είναι πάντα εύκολο να προβλεφθεί με ακρίβεια ποιοι χρειάζονται τελικά μια πιο επιθετική θεραπευτική προσέγγιση.
Αυτό το γεγονός συνδέεται άμεσα και με την επιπρόσθετη ανάγκη για επιλογή της βέλτιστης φαρμακευτικής αγωγής για κάθε ασθενή εξατομικευμένα, ειδικά πλέον με την αφθονία επιλογών που έχουμε στη θεραπευτική μας φαρέτρα, η οποία ολοένα και εμπλουτίζεται.
Πράγματι μεγάλο ενδιαφέρον υπάρχει διεθνώς για την εφαρμογή των νέων τεχνικών «Omics» στην έρευνα των ΙΦΝΕ για την επίτευξη ιατρικής ακριβείας (precision medicine) και ελπίζουμε να οδηγήσουν σε αποτελέσματα για καλύτερη δυνατότητα πρόβλεψης της πορείας νόσου αλλά και επιλογής του ιδανικού φαρμάκου για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Η κοινή μας κλινική πρακτική σε πλήρη ευθυγράμμιση με τις νεότερες διεθνείς οδηγίες, πλέον, εστιάζει σε πιο φιλόδοξους στόχους, όπως η ύφεση της φλεγμονής σε ενδοσκοπικό και μικροσκοπικό επίπεδο και όχι μόνο στον έλεγχο των συμπτωμάτων.
Αυτό προϋποθέτει ακόμη καλύτερη και στενότερη παρακολούθηση και υπογραμμίζει την ανάγκη για μεθόδους υποκατάστασης της ενδοσκόπησης σχετικά με την αξιολόγηση της εντερικής φλεγμονής.
Στον τομέα των βιοδεικτών, η καλπροτεκτίνη κοπράνων φαίνεται να καλύπτει ικανοποιητικά αυτή την επιδίωξη και ελπίζουμε ότι σύντομα η Πολιτεία θα αποζημιώνει την εξέταση, ώστε να μπορέσει να γίνει πιο γενικευμένη η χρήση της.
Επίσης, η ανάπτυξη του εντερικού υπερηχογραφήματος ως τεχνικής, με την παρουσία εξειδικευμένων κέντρων και στη χώρα μας θα επιτρέψει την άμεση παρακολούθηση και απεικόνιση του πεπτικού σωλήνα, μειώνοντας τις ανάγκες για μαγνητική εντερογραφία.
Οι νεότερες θεραπείες
Οι φιλόδοξοι στόχοι όμως χρειάζονται και ανάλογα θεραπευτικά αποτελέσματα. Οι νεότεροι παράγοντες που έχουν εγκριθεί και στη χώρα μας για τη θεραπεία των ΙΦΝΕ φαίνεται να προσφέρουν πολύ φιλόδοξα αποτελέσματα στην ανακούφιση των συμπτωμάτων, στην επούλωση του εντερικού βλεννογόνου και, συνολικά, στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Κατ’ επέκταση, καθίσταται ακόμα σημαντικότερη η δυνατότητα απρόσκοπτης πρόσβασης σε νέες καινοτόμες θεραπευτικές επιλογές.
Επιπροσθέτως, η συμπεριφορά της νόσου μετά από αλλαγή σε διαφορετικό θεραπευτικό παράγοντα βρίσκεται στο μικροσκόπιο, καθώς θα μας δώσει πολύτιμα δεδομένα που σε συγκερασμό με τα νέα δεδομένα για την ασφάλεια και την ευκολία χρήσης των καινούργιων σκευασμάτων μας κάνει πιο αισιόδοξους για το μέλλον.
Αυτό το μέλλον πρέπει να περιλαμβάνει την αντιμετώπιση παλαιών, αλλά και νεότερων ειδικών κατηγοριών ασθενών, όπως αυτοί με περιπρωκτική νόσο, οι ηλικιωμένοι, αυτοί με προηγούμενα χειρουργεία ή με εξωεντερικές εκδηλώσεις.
Συμπερασματικά, οι ΙΦΝΕ, με την αυξανόμενη εμφάνισή τους στο παραγωγικό κομμάτι του πληθυσμού της χώρας μας αποτελούν μία ξεκάθαρη πρόκληση με σημαντικές ανεκπλήρωτες ανάγκες στην αντιμετώπισή τους.
Όμως, η συνεχιζόμενη συστηματική επιστημονική έρευνα στην οποία συμμετέχει ενεργά και η ιατροφαρμακευτική κοινότητα της χώρας μας αποδίδει καρπούς με την ύπαρξη νέων θεραπευτικών επιλογών και τεχνικών στην υπηρεσία των ασθενών μας που μας επιτρέπει να ατενίζουμε το μέλλον με αισιοδοξία.