Διαφορετικές μελέτες έχουν βγάλει διφορούμενα αποτελέσματα. Τι λέει η επιστήμη για την άσκηση: Κάνει καλό στον εγκέφαλο ή όχι;
Πρόσφατη μελέτη που βασίζεται σε δεδομένα που δημοσιεύθηκαν τα τελευταία 30 χρόνια αμφισβητεί τη διάσημη φράση Νους υγιής εν σώματι υγιές και αμφισβητεί τη σημασία της άσκησης τόσο για την υγεία του εγκεφάλου όσο και για τη γνωστική λειτουργία.
Λίγες μέρες μετά τη δημοσίευση αυτής της μελέτης, ομάδα ερευνητών υγείας και νευροεπιστήμης δημοσίευσαν τη δική τους μελέτη, που υποστηρίζει ξεκάθαρα τις ευεργετικές επιδράσεις τόσο της μέτριας όσο και της έντονης σωματικής δραστηριότητας στη γνωστική λειτουργία, τροφοδοτώντας μια σημαντική επιστημονική συζήτηση. Ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο; Να τι λέει η επιστήμη.
Η άσκηση δεν συμβάλλει σε καλύτερη γνωστική λειτουργία;
Η πρώτη μελέτη δημοσιεύθηκε στις 27 Μαρτίου 2023. Πρόκειται για μια ανασκόπηση 24 μετα-αναλύσεων που επανεξετάζουν δεδομένα από 11.266 υγιείς ανθρώπους χρησιμοποιώντας μια πιο αυστηρή προσέγγιση.
Αν και σχεδόν και οι 24 μετα-αναλύσεις που περιλαμβάνονται σε αυτήν την ανασκόπηση κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η άσκηση είχε θετική επίδραση στη γνωστική λειτουργία, οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι οι αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν δεν ήταν βέλτιστες.
Για παράδειγμα, επισημαίνουν ότι τόσο τα βασικά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας όσο και η τάση της επιστημονικής κοινότητας να δημοσιεύει μόνο σημαντικά αποτελέσματα σπάνια ελήφθησαν υπόψη. Μόλις έγιναν αυτές οι προσαρμογές, οι συγγραφείς βρήκαν αποτελέσματα που υποδηλώνουν ότι τα οφέλη της άσκησης είναι στην πραγματικότητα μικρότερα από αυτά που εκτιμήθηκαν στις προηγούμενες μετα-αναλύσεις και μπορεί ακόμη και να είναι αμελητέα.
Με βάση αυτά τα ευρήματα, οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι οι φορείς δημόσιας υγείας όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δεν θα πρέπει πλέον να δηλώνουν ότι η σωματική δραστηριότητα βελτιώνει τη γνωστική υγεία, την ακαδημαϊκή απόδοση και την εκτελεστική λειτουργία, «τουλάχιστον μέχρι να συσσωρευτούν πιο αξιόπιστα επιστημονικά στοιχεία».
Γενετική και DNA
Η δεύτερη μελέτη είναι μια γενετική μελέτη στην οποία συμμετείχαν σχεδόν 350.000 άτομα, η οποία δημοσιεύτηκε τέσσερις ημέρες αργότερα, στις 31 Μαρτίου 2023. Τα αποτελέσματα παρέχουν επιστημονικά στοιχεία για τα γνωστικά οφέλη της μέτριας και έντονης σωματικής δραστηριότητας.
Αυτά τα στοιχεία βασίζονται στη Μεντελιανή τυχαιοποίηση δύο δειγμάτων, η οποία εκμεταλλεύεται τις τυχαίες παραλλαγές στο DNA που εμφανίζονται κατά τη σύλληψη, πριν καν γεννηθούμε.
Όταν συγκρίνονται δύο άνθρωποι, το 99,9% του γενετικού τους υλικού είναι πανομοιότυπο. Το DNA μπορεί να θεωρηθεί ως μια μακρά αλυσίδα δομικών τούβλων, που ονομάζονται νουκλεοτίδια, που ποικίλλει μία φορά κάθε 1.000 τούβλα μεταξύ αυτών των δύο ανθρώπων. Υπάρχουν τέσσερις τύποι τυχαία διατεταγμένων τούβλων: θυμίνη, αδενίνη, γουανίνη και κυτοσίνη. Οι γενετικές παραλλαγές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα, για παράδειγμα, ένα τούβλο κυτοσίνης σε ένα σημείο στο DNA ενός ατόμου και ένα τούβλο θυμίνης στο ίδιο μέρος σε ένα άλλο.
Το πρώτο δείγμα στη μελέτη, σε 91.084 άτομα, χρησιμοποιήθηκε για τον εντοπισμό γενετικών παραλλαγών που σχετίζονται με διαφορές στη σωματική δραστηριότητα, όπως μετρήθηκαν από αισθητήρες κίνησης που φοριούνται στον καρπό.
Το δεύτερο δείγμα, σε 257.854 άτομα, χρησιμοποιήθηκε για να ελεγχθεί εάν οι γενετικές παραλλαγές που σχετίζονται με τη σωματική δραστηριότητα είχαν ανάλογη επίδραση στη γνωστική λειτουργία. Εφόσον συνέβαινε αυτό, καταφέραμε να συμπεράνουμε ότι υπάρχει μια αιτιολογική επίδραση της σωματικής δραστηριότητας στη γνωστική λειτουργία.
Η επίδραση της άσκησης
Η μελέτη έδειξε ότι η άσκηση βελτιώνει τη γνωστική λειτουργία, αλλά το πιο σημαντικό, ότι η επίδραση της μέτριας σωματικής δραστηριότητας (γρήγορο περπάτημα, ποδηλασία) είναι 1,5 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της έντονης σωματικής δραστηριότητας (τρέξιμο, μπάσκετ). Αυτό το εύρημα υπογραμμίζει ότι δεν χρειάζεται να πιέζουμε τον εαυτό μας σε σημείο εξάντλησης για να έχουμε οφέλη από την άσκηση.
Όταν όλοι οι τύποι σωματικής δραστηριότητας εξετάστηκαν μαζί (συμπεριλαμβανομένης της καθιστικής και ελαφριάς σωματικής δραστηριότητας), τα αποτελέσματα δεν έδειξαν πλέον επίδραση στη γνωστική λειτουργία. Αυτό το εύρημα επιβεβαιώνει τη σημασία των μέτριων εντάσεων που μας βοηθούν να αποκομίσουμε τα γνωστικά οφέλη που προσφέρει η άσκηση.
Τα αποτελέσματα συμφωνούν με αυτά μιας πρόσφατης μελέτης που τονίζει τη σημασία της διάρκειας και της έντασης της άσκησης που απελευθερώνει μια πρωτεΐνη, που ονομάζεται BDNF, στον εγκέφαλο. Αυτή η πρωτεΐνη εμπλέκεται στη δημιουργία νέων νευρώνων, νέων συνδέσεων μεταξύ αυτών των νευρώνων και νέων αιμοφόρων αγγείων. Η παραγωγή της αυξάνεται κατά τη διάρκεια της άσκησης και αποτελεί έναν από τους φυσιολογικούς μηχανισμούς που εξηγούν τις ευεργετικές επιδράσεις της άσκησης στη γνωστική λειτουργία.