Τα μάτια μπορούν να αποκαλύψουν πολλά για την υγεία του εγκεφάλου μας. Πράγματι, τα προβλήματα με τα μάτια μπορεί να είναι ένα από τα πρώτα σημάδια γνωστικής έκπτωσης. Τελευταία μελέτη δείχνει ότι η απώλεια της οπτικής ευαισθησίας μπορεί να προβλέψει την άνοια 12 χρόνια πριν διαγνωστεί.
Η έρευνα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο Loughborough βασίστηκε σε 8.623 υγιείς ανθρώπους στο Νόρφολκ της Αγγλίας, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για πολλά χρόνια. Μέχρι το τέλος της μελέτης, 537 συμμετέχοντες είχαν αναπτύξει άνοια, με τους ειδικούς να είναι σε θέση να διαπιστώσουν ποιοι παράγοντες μπορεί να προηγήθηκαν αυτής της διάγνωσης.
Στην αρχή της μελέτης, ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να κάνουν ένα τεστ οπτικής ευαισθησίας. Για τη δοκιμή, έπρεπε να πατήσουν ένα κουμπί μόλις δουν ένα τρίγωνο να σχηματίζεται σε ένα πεδίο κινούμενων κουκκίδων. Τα άτομα που ανέπτυξαν άνοια καθυστέρησαν πολύ περισσότερο να δουν αυτό το τρίγωνο στην οθόνη από τα άτομα χωρίς την πάθηση.
Γιατί μπορεί να είναι αυτό;
Τα οπτικά προβλήματα μπορεί να αποτελούν πρώιμο δείκτη γνωστικής έκπτωσης καθώς οι τοξικές αμυλοειδείς πλάκες που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί πρώτα να επηρεάσουν περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την όραση, καθώς τμήματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη καταστρέφονται καθώς εξελίσσεται η ασθένεια. Έτσι, τα τεστ όρασης μπορεί να βρουν ελλείμματα πριν τα τεστ μνήμης.
Υπάρχουν πολλές άλλες πτυχές της οπτικής επεξεργασίας που επηρεάζονται στη νόσο Αλτσχάιμερ, όπως η ικανότητα να βλέπετε περιγράμματα αντικειμένων (ευαισθησία αντίθεσης) και να διακρίνετε ορισμένα χρώματα (η ικανότητα να βλέπετε το μπλε-πράσινο φάσμα επηρεάζεται νωρίς στην άνοια), και αυτά μπορούν να επηρεάσουν τις ζωές των ανθρώπων χωρίς να το αντιληφθούν αμέσως.
Ένα άλλο πρώιμο σημάδι του Αλτσχάιμερ είναι το έλλειμμα στον «ανασταλτικό έλεγχο» των κινήσεων των ματιών, όπου οι ασθενείς διατηρούν την προσοχή πιο εύκολα σε ερεθίσματα την αποσπούν. Τα άτομα με Αλτσχάιμερ φαίνεται να έχουν πρόβλημα να αγνοήσουν ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή, τα οποία μπορεί να εμφανίζονται ως προβλήματα ελέγχου της κίνησης των ματιών.
Εάν η άνοια καθιστά δυσκολότερη την αποφυγή ερεθισμάτων που αποσπούν την προσοχή, τότε αυτά τα προβλήματα θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο ατυχημάτων στην οδήγηση – κάτι που αυτή τη στιγμή ερευνούν οι ειδικοί στο Πανεπιστήμιο Loughborough.
Αναγνώριση προσώπων
Υπάρχουν κάποια στοιχεία που υποδηλώνουν ότι τα άτομα με άνοια τείνουν να επεξεργάζονται τα πρόσωπα των νέων ανθρώπων αναποτελεσματικά. Με άλλα λόγια, δεν ακολουθούν το συνηθισμένο μοτίβο σάρωσης του προσώπου του ατόμου με το οποίο μιλάνε. Σε υγιείς ανθρώπους, αυτό θα ήταν από τα μάτια μέχρι τη μύτη και το στόμα. Αυτό το κάνουμε για να «αποτυπώσουμε» το πρόσωπο και να το θυμόμαστε για αργότερα. Οι άνθρωποι μπορούν μερικές φορές να αισθανθούν πότε το άτομο με το οποίο μιλάνε δεν το κάνει αυτό.
Στην πραγματικότητα, ορισμένοι γιατροί που εργάζονται με άτομα με άνοια θα αναγνωρίσουν ότι κάποιος έχει άνοια όταν τους συναντήσει. Τα άτομα με άνοια μπορεί μερικές φορές να φαίνονται χαμένα, επειδή δεν κινούν σκόπιμα τα μάτια τους για να σαρώσουν το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του προσώπου των ανθρώπων που μόλις γνώρισαν.
Θα συνεπαγόταν ότι αργότερα θα είναι λιγότερο σε θέση να αναγνωρίζουν τους ανθρώπους καθώς δεν θα έχουν αποτυπώσει τα χαρακτηριστικά τους. Επομένως, αυτό το πρώιμο ζήτημα της μη αναγνώρισης ατόμων που μόλις γνωρίσουν θα μπορούσε να σχετίζεται με την αναποτελεσματική κίνηση των ματιών για νέα πρόσωπα, παρά με μια καθαρή διαταραχή της μνήμης.
Μπορεί η κίνηση των ματιών να βελτιώσει τη μνήμη;
Ωστόσο, καθώς η οπτική ευαισθησία σχετίζεται με την απόδοση της μνήμης (ακόμη και με τη χρήση μη οπτικών δοκιμών), οι επιστήμονες δοκιμάζουν επίσης εάν το να να βάλουν τους ανθρώπους να κάνουν περισσότερες κινήσεις των ματιών βοηθούν στη βελτίωση της μνήμης.
Προηγούμενες έρευνες για το θέμα είναι μικτές, αλλά ορισμένες μελέτες διαπίστωσαν ότι η κίνηση των ματιών μπορεί να βελτιώσει τη μνήμη. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που βλέπουν περισσότερη τηλεόραση και διαβάζουν περισσότερο έχουν καλύτερη μνήμη και λιγότερο κίνδυνο άνοιας από αυτούς που δεν το κάνουν.
Ενώ παρακολουθούμε τηλεόραση ή διαβάζουμε, τα μάτια μας γυρίζουν πάνω από τη σελίδα και την οθόνη της τηλεόρασης. Ωστόσο, οι άνθρωποι που διαβάζουν συχνά τείνουν επίσης να έχουν εκπαιδευτεί περισσότερο. Η καλή εκπαίδευση παρέχει ικανότητα εγκεφάλου, έτσι ώστε όταν οι συνδέσεις στον εγκέφαλο είναι κατεστραμμένες, το αρνητικό αποτέλεσμα είναι μικρότερο.
Σε άλλες μελέτες, οι κινήσεις των ματιών από αριστερά προς τα δεξιά και από δεξιά προς τα αριστερά που έγιναν γρήγορα (δύο κινήσεις των ματιών ανά δευτερόλεπτο) βρέθηκε ότι βελτιώνουν την αυτοβιογραφική μνήμη (η ιστορία της ζωής σας). Ωστόσο, ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι αυτή η ευεργετική επίδραση της κίνησης των ματιών ωφελεί μόνο τους δεξιόχειρες. Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι γιατί συμβαίνει αυτό.
Παρά αυτά τα συναρπαστικά ευρήματα, η θεραπεία για προβλήματα μνήμης με τη χρήση σκόπιμων κινήσεων των ματιών σε ηλικιωμένους δεν έχει εξελιχθεί ακόμη τόσο πολύ. Επίσης, η χρήση ελλειμμάτων στις οφθαλμικές κινήσεις ως διαγνωστικό δεν είναι σύνηθες χαρακτηριστικό, παρά τις δυνατότητες στην τεχνολογία κίνησης των ματιών.
Ένα από τα σημεία συμφόρησης μπορεί να είναι η πρόσβαση σε τεχνολογίες παρακολούθησης ματιών, οι οποίες είναι ακριβές και απαιτούν εκπαίδευση για χρήση και ανάλυση. «Μέχρι να διατεθούν φθηνότεροι και εύχρηστοι ιχνηλάτες ματιών, η χρήση των κινήσεων των ματιών ως διαγνωστικού εργαλείου για τη νόσο Αλτσχάιμερ πρώιμου σταδίου δεν είναι δυνατή εκτός εργαστηρίου», καταλήγουν οι ερευνητές.