Με αφορμή τη γιορτή του Πατέρα δείτε τι δείχνουν οι έρευνες για την πατρότητα και τι ζητά ένας πατέρας να γνωρίζετε. Ας αφιερώσουμε χρόνο για να καταλάβουμε τι έχει να πει ένας νέος μπαμπάς σε μία νέα μαμά.
Ο χρόνος που αφιερώνουν οι πατέρες στη φροντίδα των παιδιών κάθε εβδομάδα έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 50 χρόνια. Και παρά την αυξανόμενη συμμετοχή των μπαμπάδων στη φροντίδα και τη σημασία που έχουν στη ζωή των παιδιών τους, υπάρχει εκπληκτικά λίγη έρευνα σχετικά με το πώς η πατρότητα επηρεάζει τους άνδρες. Ακόμη λιγότερες μελέτες επικεντρώνονται στον εγκέφαλο και τις βιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν στον πατέρα.
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η μετάβαση στη γονεϊκότητα μεταμορφώνει τους νέους γονείς. Για τις γυναίκες που γίνονται μητέρες, οι ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη εξηγούν γιατί ο εγκέφαλός της αλλάζει. Αλλά η πατρότητα αναδιαμορφώνει τον εγκέφαλο και το σώμα των ανδρών – που δεν βιώνουν άμεσα την εγκυμοσύνη – με τρόπους που παρακινούν να ασχοληθούν με τη φροντίδα των παιδιών.
Πώς η πατρότητα αλλάζει τους άντρες;
Η εξάσκηση κάθε νέας δεξιότητας αφήνει ένα αποτύπωμα στον εγκέφαλο των νέων γονέων. Οι νευροεπιστήμονες το αποκαλούν πλαστικότητα του εγκεφάλου, γνωστή και ως νευροπλαστικότητα, που αναφέρεται στην ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει και να προσαρμόζεται ως αποτέλεσμα της εμπειρίας. Οι εγκεφαλικές αλλαγές συμβαίνουν όταν μαθαίνουμε για παράδειγμα μια ξένη γλώσσα ή ένα μουσικό όργανο. Σύμφωνα με έρευνες η πατρότητα λοιπόν αλλάζει στους άντρες:
1 Τον εγκέφαλο
Πολλές έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι αλλάζει ο εγκέφαλος στους πατέρες που βιώνουν τις γνωστικές, σωματικές και συναισθηματικές απαιτήσεις της φροντίδας ενός μωρού. Ακόμη και ομοφυλόφιλοι πατέρες δείχνουν ισχυρότερες συνδέσεις στις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη φροντίδα σε σύγκριση με άνδρες φροντιστές που δεν είναι πατέρες.
Ο φλοιός του εγκεφάλου που παίζει ρόλο σε όλες τις ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες όπως η μνήμη, η προσοχή, η αντίληψη, η σκέψη, η γλώσσα και η συνείδηση, είναι μοναδικός για τον άνθρωπο. Οι υποφλοιώδεις σχηματισμοί (κάτω από τον φλοιό) είναι οι πιο βασικές δομές του εγκεφάλου, που εμπλέκονται στην ανίχνευση ανταμοιβής, απειλής και προσοχής. Στις μαμάδες παρατηρούνται υποφλοιώδεις και φλοιώδεις αλλαγές και στους μπαμπάδες φλοιώδεις αλλαγές.
2 Το ορμονικό σύστημα
Η εγκυμοσύνη, ο τοκετός και ο θηλασμός προκαλούν ορμονικές αλλαγές στις μητέρες. Ωστόσο, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι και οι άνδρες υφίστανται ορμονικές αλλαγές όταν γίνονται μπαμπάδες.
Μελέτες σε ζώα και ανθρώπους δείχνουν ότι οι νέοι πατέρες παρουσιάζουν αύξηση των ορμονών όπως οιστρογόνα, ωκυτοκίνη, προλακτίνη και γλυκοκορτικοειδή, σύμφωνα με μια πρόσφατη ανασκόπηση μελετών της ψυχολόγου Ελίζαμπεθ Γκουλντ και συνεργατών από το Πανεπιστήμιο Πρίνστον.
Η επαφή με τη μητέρα και τα παιδιά φαίνεται να προκαλεί τις ορμονικές αλλαγές στους μπαμπάδες, είπαν οι ερευνητές. Οι μπαμπάδες που δείχνουν περισσότερη στοργή προς τα παιδιά τους τείνουν επίσης να έχουν υψηλότερα επίπεδα ωκυτοκίνης.
Οι μπαμπάδες παρουσιάζουν μειωμένη τεστοστερόνη, η οποία σύμφωνα με τους ερευνητές μπορεί να λειτουργήσει για να κάνει τους μπαμπάδες λιγότερο επιθετικούς και να τους φέρει πιο κοντά στα παιδιά τους. Ωστόσο, σε πειράματα σε ποντίκι η πατρότητα αυξάνει τη τεστοστερόνη, η οποία πιθανώς συνδέεται με τις αυξημένες προστατευτικές συμπεριφορές τους. Παρόλα αυτά, η επαφή με το βρέφος φαίνεται να ρυθμίζει το ενδοκρινικό σύστημα και ενεργοποιεί το νευρικό κύκλωμα στους πατέρες με τρόπο που είναι εντυπωσιακά παρόμοιος με αυτόν των μητέρων, όπως διαπίστωσε δημοσιευμένη μελέτη στο περιοδικό Trends in Neurosciences.
3 Ενισχύει τον δεσμό μπαμπά-μωρού
Αν και οι μπαμπάδες που συμμετέχουν στη φροντίδα των παιδιών παρουσιάζουν αύξηση στα επίπεδα ωκυτοκίνης, συμβαίνει και το αντίστροφο. Η ορμόνη αυτή φαίνεται να αυξάνει την αγάπη των παιδιών προς τον πατέρα. Σε μια πρόσφατη μελέτη, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι το να μυρίζει ένας πατέρας την «ορμόνη της αγκαλιάς» τον κάνει περισσότερο αφοσιωμένο στο παιδί του ενώ παίζει με αυτό και το παιδί ανταποκρίνεται περισσότερο.
Αυτό σημαίνει ότι ένα σπρέι ωκυτοκίνης είναι ένα καλό δώρο για την Ημέρα του Πατέρα; Όχι ακόμα. Οι ερευνητές προειδοποίησαν ότι η ορμόνη έχει ποικίλες επιδράσεις στη συμπεριφορά και δεν είναι όλες θετικές.
4 Αναπτύσσει νέους νευρώνες στον εγκέφαλο του
Η πατρότητα επηρεάζει επίσης τους μπαμπάδες σε νευρωνικό επίπεδο. Η γέννηση ενός παιδιού φαίνεται να προκαλεί την ανάπτυξη νέων νευρώνων στον εγκέφαλο των πατέρων, τουλάχιστον σε μελέτες σε ζώα. Οι ερευνητές λένε ότι αυτοί οι νέοι νευρώνες μπορεί να αναπτυχθούν ως απάντηση σε αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν περιβαλλοντικό πλούτο, δηλαδή τη νέα διάσταση που φέρνει ένα παιδί στη ζωή ενός μπαμπά.
Μελέτες έχουν βρει ότι οι πατέρες σκύλοι που συναντήθηκαν με τα κουτάβια τους παρουσίασαν αυξημένη κυτταρική ανάπτυξη στην περιοχή του ιππόκαμπου του εγκεφάλου, η οποία συνδέεται με τη μνήμη και τον προσανατολισμό. Άλλες μελέτες έχουν βρει ότι νέοι νευρώνες στις οσφρητικές περιοχές του εγκεφάλου επιτρέπουν στα ποντίκια-πατέρες να αναγνωρίζουν τα νεογνά τους.
Τι θα ήθελε ένας πατέρας να γνωρίζετε
Ας αφιερώσουμε χρόνο και να ακούσουμε τι έχει να πει ένας μπαμπάς.
1 “Άφησέ με να ασχοληθώ κι εγώ με το παιδί”
Μην παραπονιέσαι ότι δεν συμμετέχω στο μεγάλωμα του παιδιού. Πολλές φορές δεν μου επιτρέπεις να μοιραστούμε την ευθύνη γιατί πιστεύεις ότι δεν θα τα καταφέρω ή γιατί φοβάσαι ότι δεν μπορώ ή επειδή τα στερεότυπα δεν σε αφήνουν να με αφήσεις. Όμως, μια στιγμή, ποιος γεννήθηκε με οδηγίες χρήσης γονέα; Κανείς. Η αγάπη που έχω για το παιδί είναι τόσο μεγάλη, πόσο λάθος μπορώ να κάνω;
2 “Θέλω να είμαστε μαζί σε αυτό κι όχι απέναντι”
Δεν μου αρέσουν οι ανταγωνισμοί μεταξύ μας για το ποιος είναι πιο πιεσμένος, ποιος κάνει τα πιο πολλά στο σπίτι κ.λπ., γιατί κάτι τέτοιο υποτιμά τη σχέση μας και μας οδηγεί σε καυγάδες και σε απογοητεύσεις. Ας οργανώσουμε καλύτερα την καθημερινή μας ζωή και ας κατανείμουμε μεταξύ μας τις δουλειές που χρειάζεται να γίνουν. Εγώ αναλαμβάνω το βραδινό τάισμα, εσύ κάνε την πρωϊνή αλλαγή της πάνας. Μαζί θα είμαστε μία δυνατή ομάδα στη φροντίδα του παιδιού, κι όχι απέναντι.
3 “Είμαι πρόθυμος να βοηθήσω στις δουλειές του σπιτιού”
Μπορεί να λείπω όλη μέρα στη δουλειά και να κουράζομαι, όπως κι εσύ. Όμως θέλω να σε βοηθήσω, να σε ξεκουράσω. Γνωρίζω ότι θέλεις να έχεις τον έλεγχο στις δουλειές του σπιτιού και ίσως να μην “παίρνω τις γωνίες” με τη ίδια σχολαστικότητα που τις κάνεις εσύ. Αλλά ξέρεις κάτι; Έχει πραγματικά τόση σημασία; Μήπως περισσότερη σημασία έχει τώρα η οικογένεια που δημιουργήσαμε και το πώς θα απολαύσουμε αυτές τις στιγμές μαζί;
4 “Με πειράζει που με βλέπεις πια μόνον ως μπαμπά κι όχι ως σύντροφο”
Καταλαβαίνω ότι οι ορμονικές διακυμάνσεις και η κούραση δεν σου αφήνουν περιθώρια και διάθεση για να βρεθούμε στο κρεβάτι, η φροντίδα του μωρού έχει απορροφήσει όλη σου την ενέργεια, αλλά μη βάζεις την ερωτική μας ζωή σε δεύτερη μοίρα. Μου λείπει η τρυφερότητα, η αγκαλιά σου, ένα φιλί. Επίσης, δεν θέλω να κοιμόμαστε ξεχωριστά επειδή θέλεις να έχεις την αποκλειστική φροντίδα του μωρού. Είμαι κι εγώ εδώ και μπορώ να βοηθήσω, δεν είσαι μόνη!
5 “Θέλω να μιλάμε, ακόμη και για όσα μας πληγώνουν”
Και θα ήθελα να προσπαθήσεις να με ακούσεις πραγματικά όπως σου υπόσχομαι ότι θα το κάνω κι εγώ. Μη νομίζεις, κάνω κι εγώ ανήσυχες σκέψεις, έχω άγχος, έχω αγωνίες για το αν “θα είμαι καλός πατέρας” και νιώθω πολλά πράγματα όπως φόβο εάν θα μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε οικονομικά. Έλα να μιλήσουμε για όσα σκέφτεσαι και όσα νιώθεις. Μη θάβουμε πράγματα και καταστάσεις που πονάνε. Οποιοδήποτε ξεκαθάρισμα μόνον θετικές συνέπειες μπορεί να έχει στη σχέση μας.
6 “Κανείς δεν είναι τέλειος”
Μπορεί να μην ταΐζω με τον τρόπο που ταΐζεις εσύ το μωρό μας ή να μην το πλένω με τον τρόπο που εσύ το κάνεις. Όμως είμαι πολύ καλός στο να του διαβάζω παραμύθια, να παίζω μαζί του ή να του κάνω “αεροπλανάκι” και να γελάει στον αέρα. Μη φοβάσαι να με αφήσεις μόνο μου με το μωρό. Θα με βοηθήσεις να το γνωρίσω καλύτερα και να δεθώ περισσότερο μαζί του. Έξαλλου, εμείς οι μπαμπάδες διαθέτουμε μια παιδικότητα και έναν αυθορμητισμό που ίσως εσείς οι μαμάδες αδυνατείτε να κατανοήσετε. Μπορεί να μην είμαι τέλειος αλλά ποιος πραγματικά είναι;