Πώς είναι να χάνει κανείς τον αδερφό του, πώς συνεχίζεται η ζωή, πώς βιώνει την απώλεια, αλλά και το γεγονός ότι η κοινωνία δεν «επιτρέπει» στα αδέρφια να θρηνούν;
Ο αδερφός σου ήταν πάντα εκεί από τότε που θυμάσαι τον εαυτό σου. Στο διπλανό δωμάτιο, στον δρόμο για το σχολείο, στις σαββατιάτικες εξόδους, στα οικογενειακά τραπέζια, στις καλοκαιρινές διακοπές. Είχατε οι δυο σας έναν συγκεκριμένο τρόπο να αλληλεπιδράτε, έναν δικό σας μυστικό κώδικα να συνδέεστε, να μιλάτε με τα μάτια, να συνωμοτείτε, να αγαπιέστε. Μα όχι πια.
Το σοκ της απώλειας
Ο θάνατος του αδερφού σου αλλάζει εσάς, τη σχέση σας με τους γονείς και τη δυναμική όλης της οικογένειάς σας. Η απώλεια του αδερφού αλλάζει όλο τον κόσμο σας μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Είτε η απώλεια οφείλεται σε μια χρόνια ασθένεια είτε σε ένα ξαφνικό, τραγικό γεγονός, ο θάνατος του αδερφού αποτελεί ένα οδυνηρό σοκ.
Συχνά σκεφτόμαστε και είμαστε, κατά κάποιο τρόπο, προετοιμασμένοι για την απώλεια των μεγαλύτερων μελών της οικογένειας, του παππού και της γιαγιάς μας, των γονιών μας, των θείων μας. Ποιος, όμως, είναι προετοιμασμένος να χάσει τον αδερφό του, να μην τον έχει εκεί, στις σημαντικές στιγμές της ενήλικης ζωής, στον γάμο του, στη γέννηση των παιδιών του, στα πρώτα τους γενέθλια ή και στην αποφοίτησή τους; Και όταν αυτό που ούτε καν φαντάζεσαι, συμβαίνει, βιώνεις ένα ισχυρό σοκ το οποίο μόλις υποχωρήσει, μένεις απλά με τον πόνο της απώλειας. Είσαι αυτός που έχει επιζήσει!
Τα αδέρφια, οι «ξεχασμένοι πενθούντες»
Όσο βαρύνουσα κι αν είναι η σημασία της απώλειας του αδελφού, κι όμως, δεν φαίνεται να έχει τον απαραίτητο χώρο να εκδηλωθεί. Η κοινωνία υποτιμά τη θλίψη των αδελφών καθώς δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στους γονείς, στον/στη σύντροφο και στα παιδιά του ανθρώπου που πέθανε. Φαίνεται να πιστεύεται ότι τα αδέρφια επηρεάζονται λιγότερο, και αγνοούνται σε σημείο που αναφέρονται ως «ξεχασμένοι πενθούντες».
Εσείς όμως ξέρετε. Η θλίψη σας για την απώλεια του αδερφού σας είναι εδώ και είναι αληθινή. Χρειάζεται να δώσετε στον εαυτό σας τον χρόνο και την υποστήριξη που χρειάζεται για να θρηνήσετε, καθώς θρηνείτε πολλές διαφορετικές απώλειες.
Η απώλεια της ιστορίας
Όταν ένας αδερφός πεθαίνει, οι δεσμοί θρυμματίζονται και η οικογενειακή ιστορία αποκτά ένα κενό που δεν καλύπτεται ποτέ. Καθώς ο αδελφός μοιράστηκε μαζί σας μια μοναδική ιστορία ζωής, αναρίθμητες αναμνήσεις και πολύτιμες παιδικές στιγμές, η απώλειά του αφαιρεί μία από τις συνδέσεις σας με το παρελθόν, μια σταθερά χάνεται από τη ζωή σας, γεγονός που σας γεμίζει με ανασφάλεια.
Η απώλεια ενός φίλου
Δεν χάσατε μόνο τον αδερφό σας, αλλά και τον καλύτερό σας φίλο. Εκείνον που κάποτε σας καθοδηγούσε και σας ενθάρρυνε με τρόπο τόσο διαφορετικό από τους γονείς σας. Εκείνον που σας προστάτευε από τους τρίτους, που σας άνοιγε την αγκαλιά του για να κλάψετε ή να χαρείτε, εκείνον που σας ήξερε καλύτερα από όλους.
Η απώλεια του μέλλοντος
Όταν πεθαίνει ο αδερφός, όλες οι μελλοντικές ειδικές περιστάσεις αλλάζουν για πάντα. Δεν υπάρχουν πλέον κοινοί εορτασμοί γενεθλίων, επέτειοι, αργίες. Κανένα ιδιαίτερο και μοναδικό γεγονός δεν θα είναι ποτέ ξανά το ίδιο χωρίς εκείνον.
Ο μοναδικός ρόλος που έχουν τα αδέρφια στη ζωή μας
Τα αδέρφια έχουν συχνά έντονα και αμφιθυμικά συναισθήματα ο ένας για τον άλλον. Οι σχέσεις τους τείνουν να είναι περίπλοκες, χαρακτηρίζονται από ένα μείγμα θυμού, ζήλιας, εγγύτητας αλλά και ατελείωτης αγάπης. Οι σχέσεις με τα αδέρφια μας είναι τόσο περίπλοκες γιατί όσο μεγαλώνουμε, τα αδέρφια είναι φίλοι και εχθροί, συμπαίκτες και ανταγωνιστές, παίζουμε και μαλώνουμε μαζί τους. Μοιραζόμαστε την αγάπη των γονιών μας και ανταγωνιζόμαστε για αυτή την αγάπη. Μας αρέσει να είμαστε μέλη μιας οικογένειας και αγωνιζόμαστε να αποκτήσουμε τη δική μας ταυτότητα. Με τα αδέρφια μας μαθαίνουμε να σκεφτόμαστε, να συνεργαζόμαστε, να μοιραζόμαστε, να αντιμετωπίζουμε τα συναισθήματά μας και να λύνουμε τις διαφωνίες μας. Η αδερφική σχέση είναι εξαιρετικά σημαντική για την ανάπτυξή μας, και κατά συνέπεια, η απώλεια συγκλονίζει βαθιά στο είναι μας.
Στα αδέρφια δεν επιτρέπεται ο θρήνος
«Πρέπει να είσαι δυνατός/ή για τους γονείς σου» θα ακούσετε να σας λένε συχνά. Η ανάγκη, όμως, να στηρίξετε τους γονείς σας σε αυτή τη δύσκολη στιγμή (ακόμα και να αναλάβετε τα διαδικαστικά της κηδείας), μπορεί να αντλήσει από τα συναισθηματικά σας αποθέματα, τη δική σας ενέργεια. Πολλές φορές σκέφτεστε: «Έχω το δικαίωμα να θρηνήσω τόσο βαθιά όσο εκείνοι;», και από την άλλη αναρωτιέστε: «Εμένα ποιος θα με παρηγορήσει; Ποιος θα σταθεί δυνατός για μένα;».
Πώς να βιώσετε τον θρήνο της απώλειας
Έχετε το δικαίωμα και την ανάγκη να θρηνήσετε. Αξίζετε την ίδια υποστήριξη και φροντίδα με όλους τους άλλους που επηρεάστηκαν από τον θάνατο του αδερφού. Δείτε πώς θα μπορέσετε να βιώσετε τον θρήνο:
Αποδεχθείτε τις διαφορετικές αντιδράσεις πένθους: Δεν υπάρχει «ο σωστός τρόπος για να θρηνήσεις». Ο καθένας θρηνεί την απώλεια διαφορετικά. Μην αφήσετε αυτές τις διαφορές να σας ανησυχήσουν ή να πληγώσουν τα συναισθήματά σας.
Αγκαλιάστε τη θεραπευτική δύναμη των αντικειμένων: Αντικείμενα που ανήκαν ή σας θυμίζουν τον αδελφό που πέθανε, σας βοηθούν να αγκαλιάσετε τον πόνο της απώλειας και να προχωρήσετε προς τη συμφιλίωση. Φωτογραφίες, βίντεο, CDs, εισιτήρια από μια συναυλία ή έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, ρούχα και δώρα του, μπορεί να σας προκαλέσουν θλίψη, πίκρα, θυμό, οδυνηρά συναισθήματα που όμως αποδεικνύονται θεραπευτικά.
Συμφιλιωθείτε με την απώλεια: Δεν ξεχνάτε ποτέ, απλά συμφιλιώνεστε με την απώλεια, και μαθαίνετε να ζείτε με αυτήν. Μέσα από την απώλεια αλλάζετε για πάντα, ωριμάζετε και η ζωή σας αποκτά άλλο νόημα, πιο βαθύ.
Ξεκουραστείτε και κοιμηθείτε περισσότερο: Το πένθος είναι μια εξουθενωτική, εξαντλητική διαδικασία. Δώστε στον εαυτό σας χρόνο να πονέσει και να θρηνήσει.
Αναζητήστε υποστήριξη: Μπορεί να είναι δύσκολο να βρει κανείς υποστήριξη και παρηγοριά μέσα στην οικογένεια τη στιγμή που και οι ίδιοι αντιμετωπίζουν το δικό τους πένθος. Μιλήστε με άτομα εκτός της οικογένειάς σας, όπως με έναν καλό φίλο, ή σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Οι Ομάδες Διαχείρισης Πένθους μπορούν να σας προσφέρουν ένα ασφαλές πλαίσιο για να αντιμετωπίσετε την απώλεια.
Μην απομονώνεστε: Αν και νιώθετε την ανάγκη να βυθιστείτε στη μοναξιά, προσπαθήστε να αντισταθείτε. Μην απομονώνεστε αλλά κάντε πράγματα που σας ευχαριστούν και σας προσφέρουν μικρές απολαύσεις.
Επιτρέψτε στον εαυτό σας να νιώσει χαρά: Μην νιώθετε ενοχές όταν θέλετε να ακούσετε την αγαπημένη σας μουσική, να χορέψετε, να απολαύσετε ένα ποτήρι κρασί. Η επιστροφή στην καθημερινότητα σάς είναι απαραίτητη. Φροντίστε να γυρίσετε πίσω στη δουλειά σας, να τρώτε τακτικά γεύματα, να απολαμβάνετε μια βόλτα.
Η ζωή χωρίς τον αδερφό σας δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια. Η αγάπη σας όμως δεν τελειώνει με τον θάνατο. Μπορείτε και θα τον κουβαλάτε μαζί σας, μέσα σας, για πάντα. Και έτσι θα καταφέρετε να βρείτε σιγά-σιγά τον τρόπο να συνεχίσετε.
Από την Βαρβάρα Καρπούζου, κλινική ψυχολόγο, παιδοψυχολόγο, συστημική ψυχοθεραπεύτρια