Για χρόνια η νόσος Πάρκινσον χαρακτηρίζεται ως εγκεφαλική διαταραχή. Ωστόσο, μια ενδιαφέρουσα έρευνα υπονοεί ότι η προέλευσή της δεν είναι από τον εγκέφαλο, αλλά από το έντερο.
Ρωτήστε οποιονδήποτε νευρολόγο: Η νόσος Πάρκινσον είναι μια εγκεφαλική διαταραχή. Τα εμφανή συμπτώματα της νόσου Πάρκινσον – τρόμος, δυσκολία στην ομιλία, επιβράδυνση των κινήσεων και μυική δυσκαμψία – όλα προέρχονται από την απώλεια νευρώνων σε μια περιοχή του εγκεφάλου που βοηθά στον έλεγχο της κίνησης.
Ωστόσο, πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η νευροεκφυλιστική αυτή διαταραχή μπορεί να ξεκινά από το έντερο χρόνια πριν εμφανιστούν τα πρώτα νευρολογικά σημάδια.
Κάθε χρόνο περίπου 50.000 άτομα διαγιγνώσκονται με νόσο Πάρκινσον. Παγκοσμίως 4-6 εκατομμύρια άτομα εμφανίζουν τη νόσο.
Νέα ευρήματα από τους ερευνητές του πανεπιστημίου Κολούμπια, David Sulzer, PhD, και Dritan Agalliu, PhD, προσθέτουν στοιχεία που υποστηρίζουν αυτήν την υπόθεση και δείχνουν ότι αυτό που πυροδοτεί τις αρχικές γαστρεντερικές αλλαγές στη νόσο Πάρκινσον θα μπορούσε να είναι μια εσφαλμένη ανοσολογική επίθεση.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι μια εσφαλμένη ανοσολογική επίθεση στο έντερο, που προκαλείται από μια πρωτεΐνη, θα μπορούσε να είναι το πρώιμο σύμπτωμα της νόσου. Αυτή η νέα προοπτική εγείρει ελπίδες για έγκαιρη ανίχνευση, που ενδεχομένως μπορεί να σταματήσει τη νόσο του Πάρκινσον πριν φτάσει στον εγκέφαλο.
«Εάν αυτή είναι η αρχή της νόσου του Πάρκινσον σε πολλούς ανθρώπους, θα μπορούσαμε δυνητικά να εντοπίσουμε ποιος έχει τη νόσο πριν φτάσει στον εγκέφαλο και ελπίζουμε να την σταματήσουμε», λέει ο Sulzer. Τα νέα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στο Neuron.
Τι είναι η νόσος Πάρκινον;
Η νόσος Parkinson είναι μια χρόνια εκφυλιστική διαταραχή του νευρικού συστήματος, που επηρεάζει κυρίως την κίνηση. Συνήθως η νόσος αρχίζει με ένα τρέμουλο (τρόμο) στο ένα χέρι. Αργότερα εμφανίζονται κι άλλα συμπτώματα όπως η βραδύτητα και η δυσκαμψία στις κινήσεις.
Μέχρι τώρα η οι επιστήμονες υπέθεταν ότι η εμφάνιση της νόσου προκαλείται από βιοχημικές μεταβολές στον εγκέφαλο και πιο συγκεκριμένα από την έλλειψη ντοπαμίνης, τη χαμηλή συγκέντρωση νοραδρεναλίνης και την παρουσία πρωτεϊνών που ονομάζονται σωμάτια Lewy. Όμως οι ερευνητές πιστεύουν ότι η αιτία της μπορεί να προέρχεται από το έντερο, χρόνια πριν εκδηλωθούν τα νευρολογικά συμπτώματα.
Σύμφωνα με το πανεπιστήμιο Κολούμπια οι λανθασμένες πρωτεΐνες άλφα-συνουκλεΐνης μπορεί να εμφανιστούν έξω από τους νευρώνες, καθιστώντας τους ευάλωτους σε επιθέσεις του ανοσοποιητικού συστήματος, οι οποίες μπορεί να ξεκινήσουν από το έντερο, που αποδεικνύεται από συμπτώματα δυσκοιλιότητας σε πρώιμους ασθενείς με Πάρκινσον.
Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η διακοπή της αυτοάνοσης απόκρισης στο έντερο από νωρίς θα μπορούσε να αποτρέψει την επακόλουθη βλάβη στους εγκεφαλικούς νευρώνες.
Αυτοάνοσα και έντερο
Η πρώτη θεωρία της νόσου Πάρκινσον ότι η αιτία της προέρχεται από το έντερο, προτάθηκε αρχικά πριν από 20 χρόνια, κάτι που ιντρίγκαρε τον Sulzer αφού η δική του έρευνα έδειξε τον ρόλο μιας αυτοάνοσης απόκρισης στη νόσο του Πάρκινσον.
Στη νόσο Πάρκινσον, η πρωτεΐνη άλφα-συνουκλεΐνη (που, στον άνθρωπο, αποτελείται από 140 αμινοξέα και κωδικοποιείται από το γονίδιο SNCA) αναδιπλώνεται λανθασμένα, συσσωρεύεται μέσα στους νευρώνες και δηλητηριάζει αργά τα κύτταρα. Το εργαστήριο του Sulzer σε συνεργασία με ανοσολόγους από το Ινστιτούτο Ανοσολογίας La Jolla έδειξε ότι μικρά τμήματα της λανθασμένης άλφα-συνουκλεΐνης μπορούν επίσης να εμφανιστούν στο εξωτερικό των νευρώνων, γεγονός που καθιστά τους νευρώνες ευάλωτους σε επιθέσεις από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Η ανοσολογική επίθεση θα μπορούσε να προκαλεί πιο οξεία βλάβη στους νευρώνες από τις εσωτερικές εναποθέσεις της άλφα συνουκλεΐνης.
«Το αίμα των ασθενών με Πάρκινσον περιέχει συχνά ανοσοκύτταρα που είναι προετοιμασμένα να επιτεθούν στους νευρώνες», λέει ο Sulzer, «αλλά δεν είναι ξεκάθαρο από πού και πότε εκκινούνται».
Το έντερο ήταν μια ενδιαφέρουσα πιθανότητα επειδή περιέχει τους ίδιους νευρώνες και επειδή οι περισσότεροι ασθενείς με Πάρκινσον εμφανίζουν δυσκοιλιότητα χρόνια πριν εμφανιστούν τα εγκεφαλικά συμπτώματα και διαγνωστεί η ασθένεια.
Για να συνεχίσει αυτή την υπόθεση, ο Sulzer συνεργάστηκε με τον Agalliu, έναν νευροανοσολόγο με εξειδίκευση σε μοντέλα ποντικών μιας άλλης νευρολογικής διαταραχής (σκλήρυνση κατά πλάκας) που έχει αυτοάνοσα χαρακτηριστικά.
Για να μάθουν εάν μια ανοσολογική αντίδραση στην άλφα-συνουκλεΐνη μπορεί να ξεκινήσει την ασθένεια και πού, η Francesca Garretti και ο Connor Monahan, δημιούργησαν για πρώτη φορά ένα ποντίκι ικανό να εμφανίζει λανθασμένη άλφα-συνουκλεΐνης σε κυτταρικές επιφάνειες. (φυσιολογικά τα ποντίκια δεν έχουν αυτή την ικανότητα). Στη συνέχεια έκαναν ένεση στα ποντίκια με άλφα-συνουκλεΐνη και παρακολούθησαν τι συνέβαινε στον εγκέφαλο και το έντερο.
Οι ερευνητές δεν είδαν σημάδια που να μοιάζουν με τη νόσο του Πάρκινσον στον εγκέφαλο, αλλά είδαν ότι μια ανοσολογική επίθεση στους νευρώνες του εντέρου προκάλεσε δυσκοιλιότητα και άλλες γαστρεντερικές επιδράσεις που μοιάζουν με αυτές που παρατηρήθηκαν στους περισσότερους ασθενείς με Πάρκινσον χρόνια πριν διαγνωστούν με τη νόσο.
«Αυτό δείχνει ότι μια αυτοάνοση αντίδραση μπορεί να οδηγήσει σε αυτό που φαίνεται να είναι τα πρώιμα στάδια της νόσου του Πάρκινσον και είναι ισχυρή υποστήριξη ότι η νόσος Πάρκινσον είναι εν μέρει μια αυτοάνοση ασθένεια», λέει ο Sulzer.
Τα ευρήματα αυξάνουν επίσης την πιθανότητα ότι η έγκαιρη ανίχνευση – και στη συνέχεια η διακοπή – μιας ανοσολογικής απόκρισης στο έντερο θα μπορούσε να αποτρέψει μια μεταγενέστερη επίθεση στους νευρώνες του εγκεφάλου και να σταματήσει τη νόσο Πάρκινσον.
Ζητείται ποντίκι με νόσο Πάρκινσον
Αυτήν τη στιγμή, ωστόσο, δεν είναι σαφές πόσο μεγάλο ρόλο παίζει το ανοσοποιητικό σύστημα στον εγκέφαλο του Πάρκινσον. Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση μπορεί να γίνει πιο ξεκάθαρη αν οι ερευνητές ανακαλύψουν γιατί οι εγκέφαλοι των ποντικών τους δεν ανέπτυξαν σημάδια της νόσου του Πάρκινσον.
Η ομάδα υποθέτει ότι τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος στο μοντέλο του ποντικιού τους μπορεί να μην φτάνουν στον εγκέφαλο επειδή τα ζώα είναι νεαρά και η ηλικία δεν έχει ακόμη αποδυναμώσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό αρκετά ώστε να αφήσει τα ανοσοκύτταρα να συμπιεστούν. Το άνοιγμα του φραγμού ή η επιτάχυνση της διαδικασίας γήρανσης μπορεί να οδηγήσει σε ποντίκια που αναπτύσσουν γαστρεντερικά και εγκεφαλικά συμπτώματα.