Ο εθισμός στον τζόγο δεν μοιάζει πάντα με ένα δραματικό ξέσπασμα σε καζίνο — συχνά ξεκινά με διακριτικούς, καθημερινούς τρόπους. Λίγα επιπλέον στοιχήματα κατά τη διάρκεια των play-offs, μια αυξανόμενη ενασχόληση με τις αποδόσεις ή η παρόρμηση να «κερδίσετε πίσω» τα χαμένα μπορεί να σηματοδοτούν κάτι βαθύτερο. Σε αντίθεση με άλλους εθισμούς, είναι εύκολο να κρυφτεί, ειδικά όταν συμβαίνει πίσω από μια οθόνη. Όμως, το συναισθηματικό, οικονομικό και ψυχολογικό κόστος μπορεί να είναι εξίσου σοβαρό. Η γνώση των προειδοποιητικών σημείων μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στον έλεγχο και το χάος.
ΕΚΠΑ: Δημιούργησε την πρώτη παγκοσμίως κλίμακα για τη μέτρηση του εθισμού στο Tik Tok
Προβληματικός τζόγος: Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια του εθισμού στα τυχερά παιχνίδια
Σε μια εποχή όπου το στοίχημα είναι μόνο ένα κλικ μακριά, η γραμμή ανάμεσα στο περιστασιακό παιχνίδι και τον καταναγκαστικό τζόγο μπορεί να θολώσει γρήγορα και αθόρυβα. Για πολλούς, τα στοιχήματα σε αθλήματα ή τα παιχνίδια καζίνο είναι απλώς διασκέδαση — αλλά για άλλους, μπορούν να εξελιχθούν σε έναν σοβαρό εθισμό με καταστροφικές συνέπειες.
Η αύξηση της πρόσβασης στον διαδικτυακό τζόγο, σε συνδυασμό με την έλλειψη δημόσιας ευαισθητοποίησης, σημαίνει ότι αμέτρητα άτομα παλεύουν σιωπηρά, χωρίς να γνωρίζουν τα προειδοποιητικά σημάδια. Η κατανόηση του πώς πραγματικά μοιάζει ο προβληματικός τζόγος είναι το πρώτο βήμα για την αναγνώρισή του — είτε στον εαυτό σας είτε σε κάποιον κοντινό σας.
Σημάδια και συμπτώματα εθισμού: Τζόγος, αλκοόλ και χρήση ουσιών
Ο εθισμός μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, από χρήση ουσιών μέχρι συμπεριφορές όπως ο τζόγος. Η αναγνώριση των σημαδιών είναι κρίσιμη για την έγκαιρη παρέμβαση και την αποτελεσματική αντιμετώπιση. Συνηθισμένοι δείκτες περιλαμβάνουν την εμμονή με τη συμπεριφορά ή την ουσία, τις ανεπιτυχείς προσπάθειες μείωσης και τη συνεχιζόμενη εμπλοκή παρά τις αρνητικές συνέπειες.
Μπορεί επίσης να υπάρχουν σωματικά συμπτώματα όπως αλλαγές στον ύπνο, την όρεξη ή ανεξήγητα προβλήματα υγείας. Συναισθηματικές και συμπεριφορικές αλλαγές, όπως ευερεθιστότητα, μυστικοπάθεια ή απομάκρυνση από κοινωνικές δραστηριότητες, συχνά συνοδεύουν τον εθισμό. Η κατανόηση αυτών των ενδείξεων μπορεί να είναι το πρώτο βήμα για την αναζήτηση βοήθειας και την πορεία προς την ανάρρωση.
Από πού πηγάζει ο εθισμός στον τζόγο – Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;
Το άρθρο του 2023 με τίτλο «Risk Factors for Gambling Disorder: A Systematic Review» προσφέρει μια εις βάθος ανάλυση του πολύπλοκου και πολυδιάστατου τοπίου του εθισμού στον τζόγο. Αντλώντας δεδομένα από 33 μελέτες, η ανασκόπηση εντοπίζει βασικούς κοινωνικοδημογραφικούς παράγοντες κινδύνου — το να είναι κανείς νεαρός, άγαμος άνδρας με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, να ζει μόνος ή να βιώνει οικονομική πίεση — ως σημαντικούς παράγοντες για την εμφάνιση ή διατήρηση της διαταραχής τζόγου.
Η ανασκόπηση συνδέει επίσης τον εθισμό στον τζόγο με πολλές ψυχιατρικές παθήσεις, όπως κατάθλιψη, άγχος, παρορμητικότητα και χρήση ουσιών, ενώ επισημαίνει τις επιβαρυντικές επιπτώσεις των γνωστικών διαστρεβλώσεων και της αλεξιθυμίας.
Παρατηρήθηκαν διαφορετικές πορείες ενασχόλησης με τον τζόγο ανάλογα με την ηλικία έναρξης, τις προτιμήσεις παιχνιδιών και τη διαδικτυακή συμπεριφορά, με τις γυναίκες να προτιμούν συχνότερα παιχνίδια τύχης και να αναφέρουν πιο σοβαρά συμπτώματα σε συντομότερο χρονικό διάστημα. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για στοχευμένες στρατηγικές πρόληψης και θεραπείας, ειδικά μετά την πανδημία COVID-19, η οποία ενίσχυσε πολλές από αυτές τις ευαλωτότητες.
Όταν το πάθος για τον αθλητισμό γίνεται παγίδα
Για τους περισσότερους ανθρώπους, τα αθλητικά στοιχήματα είναι ψυχαγωγικά και υπεύθυνα. Αλλά όχι για όλους. Και για όσους έχουν εθισμό στον τζόγο, το τουρνουά NCAA March Madness μπορεί να είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδος. «Όλοι όσοι γνωρίζω και παίζουν στοίχημα τρελαίνονται αυτή την εποχή του χρόνου», λέει ένας άντρας ονόματι Scott σε δήλωσή του σύμφωνα με το NPR. «Από τα τουρνουά περιφέρειας μέχρι τον εθνικό τελικό».
Για τον Scott, ο προβληματικός τζόγος συνέβαλε σε οικονομική κρίση και διαζύγιο. Βρίσκεται σε ανάρρωση εδώ και μήνες, αλλά λέει πως δεν είναι ακόμη έτοιμος να μιλήσει δημόσια για τον αγώνα του και ζήτησε να χρησιμοποιηθεί μόνο το μικρό του όνομα. Αναγνωρίζει ότι το στίγμα γύρω από τον προβληματικό τζόγο είναι ευρέως διαδεδομένο.
«Η αίσθηση είναι σαν να υπάρχει ελάττωμα στον χαρακτήρα», λέει. Ο Scott είναι ισόβιος φίλαθλος και προπονητής λυκείου. Λέει ότι συχνά άτομα σαν κι αυτόν δυσκολεύονται να διαχωρίσουν τον τζόγο από το πάθος τους για τον αθλητισμό: «Είναι κάτι που αγαπάμε». Μετά από απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου το 2018 για τη νομιμοποίηση των αθλητικών στοιχημάτων, ο τζόγος — διαδικτυακός και δια ζώσης — είναι πιο προσβάσιμος από ποτέ σε δεκάδες πολιτείες των ΗΠΑ.
Οι Αμερικανοί αναμένεται να στοιχηματίσουν 3,1 δισεκατομμύρια δολάρια στα παιχνίδια του March Madness φέτος, ενώ συνολικά η νόμιμη βιομηχανία τυχερών παιχνιδιών θα αποφέρει 70 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με την American Gaming Association. Παρά την εξάπλωση των νόμιμων ευκαιριών τζόγου, πολλοί άνθρωποι δεν έχουν ξεκάθαρη εικόνα για το πώς μοιάζει ο προβληματικός τζόγος και πώς να τον αντιμετωπίσουν. Ορίστε τι πρέπει να γνωρίζετε.
Ο εθισμός στον τζόγο στην Ελλάδα: Πόσοι άνθρωποι επηρεάζονται και πόσα χρήματα ξοδεύουν
Ο τζόγος έχει αναδειχθεί σε σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας στην Ελλάδα, με τα ποσοστά συμμετοχής και τα χρηματικά ποσά που δαπανώνται να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα.
Επικράτηση του τζόγου και προβληματική συμπεριφορά
- Γενικός πληθυσμός: Σύμφωνα με έρευνα του 2014, το 41% των Ελλήνων ενηλίκων είχε συμμετάσχει σε τυχερά παιχνίδια το προηγούμενο έτος.
- Προβληματικός τζόγος: Η ίδια έρευνα διαπίστωσε ότι το 2,4% των ερωτηθέντων πληρούσε τα κριτήρια για προβληματική ενασχόληση με τον τζόγο, με αρνητικές συνέπειες και πιθανή απώλεια ελέγχου.
- Έφηβοι: Έρευνα του 2024 έδειξε ότι το 37,8% των Ελλήνων εφήβων ηλικίας 16–18 ετών είχε παίξει τυχερά παιχνίδια τον τελευταίο χρόνο, ενώ το 13,3% εμφάνιζε σημάδια προβληματικής συμπεριφοράς.
Οικονομική δαπάνη στον τζόγο
- Νόμιμος τζόγος: Το πρώτο τρίμηνο του 2024, ο συνολικός τζίρος από νόμιμες δραστηριότητες τζόγου στην Ελλάδα ανήλθε στα 10,85 δισ. ευρώ, σημειώνοντας σημαντική αύξηση σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.
- Ετήσια δαπάνη: Το 2023, οι Έλληνες δαπάνησαν περίπου 29,2 δισ. ευρώ σε τυχερά παιχνίδια, με μεγάλο μέρος αυτών να αφορά τον διαδικτυακό τζόγο.
- Παράνομος τζόγος: Εκτιμάται ότι το 2023 δαπανήθηκαν περίπου 1,7 δισ. ευρώ σε παράνομες δραστηριότητες τζόγου, με περίπου 900.000 Έλληνες να συμμετέχουν τουλάχιστον μία φορά σε τέτοιες ενέργειες.
Ρυθμιστικά μέτρα
Η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ) εξετάζει την ενσωμάτωση τεχνητής νοημοσύνης για την παρακολούθηση της δραστηριότητας τζόγου, την καταπολέμηση του εθισμού και τη ρύθμιση της παράνομης διαφήμισης.
Πώς να αναγνωρίσετε τον προβληματικό τζόγο
Οι ειδικοί σε θέματα εθισμού και οι ερευνητές λένε ότι τα σημάδια του εθισμού στον τζόγο δεν είναι τόσο γνωστά όσο εκείνα των ναρκωτικών και του αλκοόλ, αν και συχνά συνυπάρχουν με άλλους εθισμούς. Αυτά είναι τέσσερα από τα σημάδια του προβληματικού τζόγου:
- Εμμονή με τον τζόγο
- Τζόγος χωρίς παρέα
- Προσπάθεια να σταματήσει κάποιος τον τζόγο αλλά να μην μπορεί
- Η αίσθηση ότι πρέπει να παίξει περισσότερο μετά από απώλειες
«Συνήθως ξεκινάει με το ότι κάποιος πρέπει να έχει πραγματική εμμονή με τον τζόγο», λέει η Αμερικανή Michelle Malkin, διευθύντρια του Gambling Research and Policy Initiative στο East Carolina University, στο Greenville της Βόρειας Καρολίνας. Λέει ότι συχνά ο προβληματικός τζόγος σταματά να είναι μια δραστηριότητα που γίνεται με φίλους. «Θέλουν να πάνε να παίξουν μόνοι τους, είτε στο σπίτι είτε αν παίζουν σε καζίνο».
Αυτές οι συμπεριφορές μπορούν να ενεργοποιήσουν τα ίδια νευρωνικά μονοπάτια με τις διαταραχές χρήσης ουσιών, που τελικά αναδομούν τον εγκέφαλο. «Μπορεί να προσπαθούν να σταματήσουν, αλλά απλά δεν φαίνεται να μπορούν να παραμείνουν μακριά για πολύ», λέει η Malkin. Συχνά οι προβληματικοί παίκτες έχουν ανεξήγητα χρέη ή παίρνουν δάνεια αλλά δεν χρησιμοποιούν τα χρήματα με τον τρόπο που σκόπευαν, λέει η Malkin.
Οι διαταραχές τζόγου μπορεί να οδηγήσουν σε τραγωδία — αποτυχημένες σχέσεις και καριέρες, ακόμα και αυτοκτονία. Η Malkin αποκαλεί αυτή τη διαστρεβλωμένη σκέψη «πλάνη του παίκτη». Για να διορθώσουν τα προβλήματα που προκαλεί ο τζόγος, λέει η Malkin, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι «απλώς πρέπει να παίξουν περισσότερο. Και γίνεται κυκλικό επειδή σκάβουν το λάκκο όλο και πιο βαθιά».
Τι τύπου βοήθεια υπάρχει για την αντιμετώπιση του εθισμού στον τζόγο
Υπάρχουν γραμμές βοήθειας για εθισμό. Επίσης, υπάρχουν κέντρα θεραπείας, αλλά σύμφωνα με ειδικούς, δεν είναι όλα τα ασφαλιστικά προγράμματα που καλύπτουν αυτές τις θεραπείες σε σύγκριση με εκείνες για άλλους εθισμούς. «Είναι κάπως ένα οξύμωρο», λέει η Αμερικανή Jody Bechtold, θεραπεύτρια που ειδικεύεται στη θεραπεία ατόμων με εθισμό στον τζόγο. «Τα οικονομικά σας είναι τόσο κατεστραμμένα, αλλά έχετε 10.000 δολάρια για να πάτε σε αποτοξίνωση;»
Η Bechtold και άλλοι ειδικοί συνιστούν να βρεθεί θεραπευτής — εσωτερικής ή εξωτερικής θεραπείας — με εξειδίκευση ειδικά στις διαταραχές τζόγου. «Το 60% είναι το ίδιο με όλους τους εθισμούς», λέει η Bechtold. «Αλλά υπάρχει ένα άλλο 40% που είναι πραγματικά, πολύ διαφορετικό». Για παράδειγμα, λέει η Bechtold, οι προβληματικοί παίκτες δεν καταναλώνουν τίποτα «Δεν υπάρχει κάποιο φυσικό όριο. Δεν λιποθυμάς επειδή έπαιξες πολύ».
Πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται σε ανάρρωση τονίζουν τη σημασία της εύρεσης ομάδων υποστήριξης. «Πρέπει να βρείτε ανθρώπινη επαφή», λέει ο Scott, ο ισόβιος φίλαθλος που τώρα βρίσκεται σε ανάρρωση. «Ακόμα κι αν στην αρχή είναι μόνο ένα άτομο». Ο Scott λέει ότι αναζήτησε υποστήριξη σε διαδικτυακά φόρουμ — μέρη όπως το Reddit, όπου μια κοινότητα έχει δεκάδες χιλιάδες συμμετέχοντες — για να βρει αλληλεγγύη με ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα.
Πώς να ξαναχτίσετε τη ζωή σας μετά τον τζόγο
Ο Αμερικανός Jeffrey Wasserman βρίσκεται σε ανάρρωση μετά την απώλεια της καριέρας του ως δικηγόρος λόγω του τζόγου και τώρα διευθύνει μια διαδικτυακή ομάδα υποστήριξης για το πρόβλημα. Λέει ότι για τους φιλάθλους, η διακοπή των αθλητικών στοιχημάτων είναι ιδιαίτερα δύσκολη. «Οπότε τώρα μου ζητάτε να εγκαταλείψω τα δύο πράγματα που αγαπώ περισσότερο στη ζωή μου», λέει ο Wasserman, «τον τζόγο και τα σπορ».
Ο Wasserman συγκρίνει τον τζόγο με μια διατροφική διαταραχή. Όπως ακριβώς πρέπει να μάθει κανείς να είναι γύρω από το φαγητό, οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να είναι γύρω από τα χρήματα ή, στην περίπτωση των αθλητικών στοιχημάτων — τα σπορ. Για κάποιους, λέει, μπορεί να ισχύει ότι οποιαδήποτε επαφή με τον αθλητισμό είναι απλώς υπερβολικά πυροδοτική. Αλλά κάποιοι άνθρωποι μπορούν να βρουν με επιτυχία έναν τρόπο να συνεχίσουν να ασχολούνται με την αγάπη τους για τον ανταγωνισμό και τα σπορ.
Λέει να ξεκινήσουν σιγά σιγά — να δοκιμάσουν ένα διάλειμμα μιας εβδομάδας ή να γράψουν έναν αγώνα για να αποφύγουν το στοίχημα στο αποτέλεσμά του. «Όπως όλα τα άλλα, μπορείτε να το προσεγγίσετε με έναν μετρημένο τρόπο», λέει ο Wasserman. Ο Wasserman και άλλοι ειδικοί τονίζουν ότι η ανάρρωση από τον προβληματικό τζόγο είναι δυνατή αλλά τελικά σημαίνει την υιοθέτηση μιας νέας νοοτροπίας. Στρατηγικές όπως ο περιορισμός πρόσβασης σε χρήματα ή εφαρμογές τζόγου, λέει, είναι βραχυπρόθεσμες.
Πόσο χρόνο καταναλώνουν οι άνθρωποι στα social media; Πότε κινδυνεύουν με εθισμό
Με την υποτροπή να είναι τόσο εύκολη όσο το να πάρεις το τηλέφωνο και να πατήσεις μερικά κουμπιά, λέει ο Wasserman, αυτά τα εργαλεία είναι κρίσιμα, «αλλά η πραγματικότητα είναι — υπάρχουν για να βοηθήσουν τους ανθρώπους να περάσουν μια δύσκολη περίοδο όπου είναι πιο ευάλωτοι», εξηγεί. «Η ελπίδα είναι ότι όσα έμαθαν στην ανάρρωση θα τους βοηθήσουν να σκεφτούν πώς θέλουν να είναι, τι είδους φήμη θέλουν να έχουν — πώς θέλουν να ζήσουν τη ζωή τους».
Πηγές: NPR, PMC, AAC, Mayo Clinic, Cleveland Clinic, HealthDirect, ResearchGate, LisbonAddictions