Το να γίνετε πιο ευφυείς δεν αφορά μόνο στο να γεννηθείτε με τα σωστά γονίδια—αφορά και στο πώς εκπαιδεύετε τον εγκέφαλό σας. Η νευροεπιστήμη δείχνει ότι το να προκαλείτε τον εαυτό σας με τον σωστό τρόπο μπορεί να οδηγήσει σε πραγματικές, μετρήσιμες αλλαγές στη δομή και την απόδοση του εγκεφάλου. Είτε μαθαίνετε μια νέα δεξιότητα είτε εμβαθύνετε στις δεξιότητές σας, η σταθερή προσπάθεια αποδίδει με περισσότερους από έναν τρόπους. Θέλετε να διασφαλίσετε το μέλλον του εγκεφάλου σας και να ακονίσετε τη σκέψη σας; Ας δούμε πώς μπορείτε να αναπτύξετε τον εγκέφαλό σας.
Νοημοσύνη: Οι top 10 χώρες με τους πιο έξυπνους ανθρώπους-Πώς θα βελτιώσουμε το IQ μας
Ο ένας κανόνας που αποδίδει για να γίνετε πιο έξυπνοι, σύμφωνα με τη νευροεπιστήμη
Θέλετε να γίνετε πιο έξυπνοι, πιο συγκεντρωμένοι και πιο οξυδερκείς—ίσως ακόμα και να μεγαλώσετε μέρη του εγκεφάλου σας; Η επιστήμη λέει ότι είναι μπορεί να γίνει. Όχι με γρήγορες λύσεις ή εγκεφαλικά παιχνίδια, αλλά μέσω μιας βασικής αρχής: να κάνετε κάτι δύσκολο και να επιμείνετε σε αυτό μέχρι να τα καταφέρετε.
Είτε πρόκειται για μια νέα δεξιότητα, την ενασχόληση με δουλειά ή την εκπαίδευση της μνήμης σας, η νευροεπιστήμη δείχνει ότι ο εγκέφαλος μπορεί να αλλάξει μορφολογικά ως ανταπόκριση στη σταθερή προσπάθεια και την πρόκληση. Αυτού του είδους η ανάπτυξη δεν είναι μόνο καλή για την καριέρα σας—μπορεί στην πραγματικότητα να ενισχύσει τον εγκέφαλό σας, να αντισταθμίσει την ηλικιακή εγκεφαλική έκπτωση και να οξύνει τη σκέψη σας με μετρήσιμους τρόπους.
Μπορεί η εκπαίδευση να σας κάνει πιο έξυπνους;
Μελέτη του 2018 με τίτλο «Enhancing Intelligence: From the Group to the Individual» εξέτασε το κατά πόσο τα προγράμματα εκπαίδευσης του εγκεφάλου μπορούν πράγματι να βελτιώσουν τη νοημοσύνη—και τι συμβαίνει στον εγκέφαλο όταν το κάνουν. Χρησιμοποιώντας ένα τρίμηνο πρόγραμμα βασισμένο σε μια απαιτητική άσκηση μνήμης (το dual n-back), οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ενώ η εκπαίδευση δεν οδήγησε σε μεγάλες βελτιώσεις στη γενική νοημοσύνη ή τη μνήμη συνολικά, ενίσχυσε δεξιότητες που σχετίζονται με την οπτική και χωρική σκέψη.
Οι απεικονίσεις του εγκεφάλου έδειξαν ξεκάθαρες αλλαγές στη δομή, ειδικά στη δεξιά πλευρά του εγκεφάλου, για άτομα που ξεκίνησαν με χαμηλότερα επίπεδα ικανοτήτων. Αυτά τα άτομα παρουσίασαν τη μεγαλύτερη ανάπτυξη του εγκεφάλου, ακόμα κι αν οι επιδόσεις τους βελτιώθηκαν ελάχιστα.
Αντίθετα, οι συμμετέχοντες που είχαν ήδη υψηλότερες γνωστικές ικανότητες τα πήγαν καλύτερα στην άσκηση αλλά παρουσίασαν λιγότερες αλλαγές στον εγκέφαλο—υποδεικνύοντας ότι ήταν ήδη «καλωδιωμένοι» για να ανταποκριθούν στην πρόκληση. Το βασικό συμπέρασμα; Η εκπαίδευση του εγκεφάλου λειτουργεί καλύτερα όταν είναι προσαρμοσμένη στο αρχικό σας επίπεδο—δεν υπάρχει μια προσέγγιση που να ταιριάζει σε όλους για την ενίσχυση της νοημοσύνης.
Νικήστε τον γήρανση: Πώς να διατηρήσετε την εγκεφαλική εγρήγορση καθώς μεγαλώνετε
Πιθανώς πιστεύετε ότι είστε αρκετά έξυπνοι—ίσως όχι ιδιοφυΐες, αλλά αρκετά οξυδερκείς. Και είναι πολύ πιθανό να έχετε δίκιο. Οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να αξιολογούν τον εαυτό τους ως άνω του μέσου όρου (είναι μια γνωστή ψυχολογική προκατάληψη), αλλά το να θέλει κανείς να γίνει ακόμα πιο έξυπνος είναι απολύτως φυσιολογικό. Στον σημερινό κόσμο, η ικανότητα να μαθαίνετε γρήγορα και να διατηρείτε πληροφορίες αποτελεί πραγματικό πλεονέκτημα—ειδικά στον επιχειρηματικό τομέα και σε περιβάλλοντα υψηλών επιδόσεων.
Τα 7 χαρακτηριστικά ενός ευφυή αλλά εσωστρεφή ανθρώπου, σύμφωνα με την ψυχολογία
Η πρόκληση είναι ότι η γήρανση το κάνει πιο δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο
Καθώς μεγαλώνετε, ο εγκέφαλός σας υφίσταται φυσικές αλλαγές: ο εγκεφαλικός φλοιός—ειδικά στον μετωπιαίο λοβό—λεπταίνει με την πάροδο του χρόνου. Αυτή είναι η περιοχή που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη, τη λήψη αποφάσεων, τη ρύθμιση συναισθημάτων και τις κοινωνικές δεξιότητες. Επίσης επηρεάζονται τμήματα του κροταφικού λοβού, που βοηθούν με τη γλώσσα, την ανάγνωση και την κατανόηση.
Ακούγεται αποθαρρυντικό—αλλά να τα καλά νέα είναι πως αυτές οι αλλαγές είναι αναστρέψιμες. Έρευνες δείχνουν ότι η σωματική δραστηριότητα, ακόμη και σε σύντομες περιόδους, μπορεί να κάνει πραγματική διαφορά. Μελέτη του 2023 στο περιοδικό Journal of Epidemiology and Community Health διαπίστωσε ότι μόλις 6 έως 10 λεπτά μέτριας έως έντονης άσκησης την ημέρα μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τη λειτουργική μνήμη και να ενισχύσουν γνωστικές δεξιότητες όπως ο προγραμματισμός, η οργάνωση και η ιεράρχηση.
Το ακόμα πιο ενθαρρυντικό είναι ότι ο εγκέφαλός σας μπορεί επίσης να επωφεληθεί από τη διανοητική προσπάθεια. Η συστηματική συγκέντρωση, η μάθηση και η βαθιά εργασία στον τομέα σας μπορούν να ενισχύσουν τις ίδιες τις ικανότητες που η γήρανση προσπαθεί να διαβρώσει. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το να παραμένετε πνευματικά οξυδερκείς είναι στο χέρι σας—και ποτέ δεν είναι αργά για να επενδύσετε στον εγκέφαλό σας.
Πώς να αναπτύξετε τον εγκέφαλό σας
Αν έχετε σκεφτεί ποτέ να γίνετε οδηγός ταξί στο Λονδίνο, θα πρέπει να προετοιμαστείτε για μια έντονη διανοητική δοκιμασία. Πρέπει να απομνημονεύσετε χιλιάδες διαδρομές, ονόματα δρόμων και σημεία αναφοράς μέσα σε αρκετά χρόνια. Είναι μια τεράστια γνωστική πρόκληση—και στην κυριολεξία αναδιαμορφώνει τον εγκέφαλο.
Μελέτη του 2000 που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences διαπίστωσε ότι οι οδηγοί ταξί στο Λονδίνο είχαν σημαντικά μεγαλύτερους ιππόκαμπους από το μέσο όρο. Όχι επειδή γεννήθηκαν έτσι, αλλά επειδή αυτή η περιοχή του εγκεφάλου—η οποία σχετίζεται με τη μνήμη και την πλοήγηση—μεγάλωσε ως απάντηση στις απαιτήσεις της δουλειάς.
Αυτό το είδος της προσαρμογής του εγκεφάλου δεν είναι μοναδικό για τους οδηγούς ταξί. Μελέτη του 2007 στο The Journal of Neuroscience έδειξε ότι οι επαγγελματίες μουσικοί τείνουν να έχουν πιο ανεπτυγμένη την περιοχή Broca, μια περιοχή που συνδέεται με την επεξεργασία της γλώσσας. Η εκμάθηση μιας νέας γλώσσας, η εξάσκηση στον διαλογισμό, ακόμα και το να παίζετε βιντεοπαιχνίδια—έχει αποδειχθεί ότι καθεμία από αυτές τις δραστηριότητες αυξάνει τη φαιά ουσία σε συγκεκριμένα μέρη του εγκεφάλου.
Όπως το έθεσαν οι ερευνητές, «Συγκεκριμένες, διαρκείς και δομικές αλλαγές στον εγκέφαλο ενηλίκων ανθρώπων μπορούν να προκληθούν από βιολογικά σχετικές συμπεριφορές», σύμφωνα με το Inc. Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλός σας μπορεί να προσαρμόζεται. Αλλά το κλειδί είναι ότι δεν οδηγεί οποιαδήποτε δραστηριότητα σε αλλαγή—η δυσκολία και η συστηματική προσπάθεια είναι αυτές που πραγματικά καθοδηγούν σε δομικές αλλαγές.
Η συστηματική προσπάθεια σε βάθος χρόνου είναι η απάντηση
Το να αφιερώνετε 20 λεπτά την ημέρα για να μάθετε μια γλώσσα είναι ένας εξαιρετικός τρόπος να αποκτήσετε μια νέα δεξιότητα—αλλά πιθανότατα δεν θα οδηγήσει από μόνο του σε σημαντικές αλλαγές στη δομή ή τη λειτουργία του εγκεφάλου. Το ίδιο ισχύει για το να αρχίσετε χαλαρά ένα μουσικό όργανο, να αναπτύξετε τις γνώσεις σας σε θέματα οικονομικών ή να εξοικειωθείτε με τις λεπτομέρειες του πώς να διαχειριστείτε μια εφοδιαστική αλυσίδα.
Αυτό που πραγματικά κάνει τη διαφορά δεν είναι απλώς η μάθηση—είναι η συστηματική προσπάθεια. Το είδος της βαθιάς, συνεπούς εργασίας που σας ωθεί στα όριά σας, οξύνει τη συγκέντρωσή σας και οδηγεί σε πραγματική βελτίωση.
Πάρτε για παράδειγμα τις πωλήσεις. Είναι μια δεξιότητα που επιτυχημένοι επιχειρηματίες θεωρούν απαραίτητη για την επιτυχία. Δεσμευτείτε σε αυτή—μέρα με τη μέρα, μήνα με τον μήνα—και δεν θα αποκτήσετε μόνο τεχνογνωσία, θα αποκτήσετε και γνωστικά οφέλη. Αυτή η έντονη συγκέντρωση ενισχύει τις νευρικές συνδέσεις, δημιουργεί νέα νευρικά μονοπάτια και μπορεί ακόμη και να βοηθήσει στην αντιμετώπιση ορισμένων φυσικών επιδράσεων της γήρανσης.
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός άνδρα κατά τη διάρκεια του σεξ; Τι είναι ο «περίπλοκος χορός»
Η ίδια αρχή ισχύει για κάθε σοβαρή ενασχόληση, όπως τον προγραμματισμό, την τέχνη, την ηγεσία—όποιος κι αν είναι ο στόχος σας, το να αφοσιωθείτε σε αυτόν με την πάροδο του χρόνου μπορεί να προστατεύσει και να ενισχύσει την υγεία του εγκεφάλου. Είναι ένα αμοιβαίο όφελος: αποκτάτε πολύτιμες δεξιότητες για την προσωπική και την επαγγελματική σας ζωή, και ταυτόχρονα προστατεύετε το μυαλό σας για το μέλλον.
Πηγές: Inc, PMC, Harvard Business Review