Η διατροφή της μητέρας κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να επηρεάσει τη νευροαναπτυξιακή εξέλιξη του παιδιού. Ποιες διατροφικές επιλογές συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ΔΕΠΥ και αυτισμού στα παιδιά; Πρόσφατες μελέτες αποκαλύπτουν ότι η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων, κορεσμένων λιπαρών και ραφιναρισμένων σακχάρων κατά την κύηση μπορεί να αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης αυτών των διαταραχών κατά έως και 122%.
Αυτισμός ή ΔΕΠΥ; Μονόλεπτο βιντεοπαιχνίδι βοηθάει στη διάγνωση με 80% ακρίβεια
Εγκυμοσύνη: Η κακή διατροφή αυξάνει τον κίνδυνο αυτισμού κατά 122% και ΔΕΠΥ κατά 66%
Ο ρόλος της μητρικής υγείας στη νευροαναπτυξιακή πορεία του παιδιού αποτελεί αντικείμενο έρευνας, με ολοένα και περισσότερα στοιχεία να δείχνουν ότι η διατροφή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον κίνδυνο ΔΕΠΥ και διαταραχής αυτιστικού φάσματος (ΔΑΦ).
Ενώ η γενετική παίζει σημαντικό ρόλο σε αυτές τις παθήσεις, αναδυόμενες μελέτες δείχνουν ότι οι περιβαλλοντικές επιδράσεις—ιδιαίτερα η μητρική διατροφή—μπορούν να επηρεάσουν την εμβρυϊκή ανάπτυξη του εγκεφάλου και ενδεχομένως να συμβάλουν σε νευροαναπτυξιακές διαταραχές.
Πρόσφατα ευρήματα υπογραμμίζουν ότι μια διατροφή δυτικού τύπου, που χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων, ραφιναρισμένων σακχάρων και ανθυγιεινών λιπαρών, μπορεί να σχετίζεται με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο ΔΕΠΥ και αυτισμού στα παιδιά.
Μελέτη μεγάλης κλίμακας που ανέλυσε πάνω από 60.000 ζεύγη μητέρας-παιδιού διαπίστωσε ότι ακόμη και μικρές αλλαγές προς αυτό το διατροφικό πρότυπο θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο ΔΕΠΥ κατά 66% και τον κίνδυνο αυτισμού κατά 122%. Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν τη σημασία των διατροφικών επιλογών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, καθώς συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά φαίνεται να παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πρώιμη ανάπτυξη του εγκεφάλου των εμβρύων.
ΔΕΠΥ: Ποιοι παράγοντες στην εγκυμοσύνη αυξάνουν τον κίνδυνο
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μια σύνθετη νευροαναπτυξιακή πάθηση που επηρεάζεται από έναν συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διάφοροι μητρικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο ΔΕΠΥ στα παιδιά:
- Χρήση παρακεταμόλης: Πρόσφατη έρευνα υποδεικνύει μια πιθανή σύνδεση μεταξύ της προγεννητικής έκθεσης σε ακεταμινοφαίνη και ενός υψηλότερου κινδύνου ΔΕΠΥ στα παιδιά. Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature Mental Health διαπίστωσε ότι οι μητέρες με ανιχνεύσιμα επίπεδα παρακεταμόλης στο αίμα τους κατά το δεύτερο τρίμηνο είχαν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να έχουν παιδιά που διαγνώστηκαν με ΔΕΠΥ σε σύγκριση με εκείνες χωρίς τέτοια έκθεση. Συγκεκριμένα, το 18% των παιδιών των οποίων οι μητέρες έλαβαν παρακεταμόλη εμφάνισαν συμπτώματα ΔΕΠΥ, έναντι 9% των οποίων οι μητέρες δεν έλαβαν. Αυτή η συσχέτιση ήταν ιδιαίτερα έντονη στα κορίτσια, τα οποία είχαν έξι φορές περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν ΔΕΠΥ.
- Μητρικό στρες: Τα αυξημένα επίπεδα στρες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο ΔΕΠΥ στα παιδιά. Μελέτες υποδεικνύουν ότι τα παιδιά με μητέρες που βίωσαν μέτριο έως σοβαρό στρες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εμφάνισαν πιο σοβαρά συμπτώματα ΔΕΠΥ σε σύγκριση με εκείνα που οι μητέρες τους δεν αντιμετώπισαν σημαντικούς στρεσογόνους παράγοντες. Ο χρονισμός της έκθεσης στο στρες παίζει επίσης ρόλο, με το στρες κατά το τρίτο τρίμηνο να συσχετίζεται με πιο σοβαρά συμπτώματα.
- Λοιμώξεις κατά την εγκυμοσύνη: Η προγεννητική έκθεση σε μητρικές λοιμώξεις, ειδικά όταν συνοδεύονται από πυρετό, έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο ΔΕΠΥ στα παιδιά. Για παράδειγμα, οι αναπνευστικές λοιμώξεις με πυρετό κατά το δεύτερο τρίμηνο και οι ουρογεννητικές λοιμώξεις στα μεταγενέστερα στάδια της εγκυμοσύνης έχουν συνδεθεί με αυξημένες διαγνώσεις ΔΕΠΥ στα παιδιά.
- Έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες: Η έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες όπως το αλκοόλ και ο καπνός κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να παρεμβαίνει στην ανάπτυξη του κεντρικού νευρικού συστήματος, αυξάνοντας τον κίνδυνο ΔΕΠΥ. Επιπλέον, η έκθεση σε περιβαλλοντικές τοξίνες όπως ο μόλυβδος έχει συσχετιστεί με συμπτώματα που μοιάζουν με ΔΕΠΥ.
- Μητρικές ιατρικές παθήσεις: Παθήσεις όπως η παχυσαρκία, η υπέρταση και ο διαβήτης πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έχουν συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο ΔΕΠΥ και άλλων νευροαναπτυξιακών διαταραχών στα παιδιά.
Η διατροφή δυτικού τύπου και οι κίνδυνοι για την υγεία
Η διατροφή δυτικού τύπου, ή αλλιώς πρότυπη αμερικανική διατροφή, standard american diet ή SAD, χαρακτηρίζεται από υψηλή κατανάλωση επεξεργασμένων και συσκευασμένων τροφίμων, ραφιναρισμένων υδατανθράκων, κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, ζαχαρούχων ποτών, γλυκών, τηγανητών τροφίμων και γαλακτοκομικών προϊόντων με υψηλά λιπαρά.
Αυτή η διατροφική συνήθεια συνήθως περιλαμβάνει χαμηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, ολόκληρων σπόρων δημητριακών, ξηρών καρπών, σπόρων, οσπρίων και ψαριών.
Μια τέτοια διατροφή συνδέεται με διάφορους κινδύνους για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας, των καρδιαγγειακών νοσημάτων, του διαβήτη τύπου 2 και ορισμένων τύπων καρκίνου. Τα υψηλά επίπεδα κορεσμένων λιπαρών, τρανς λιπαρών και προστιθέμενων σακχάρων συμβάλλουν αρνητικά στην υγεία. Αντίθετα, διατροφές πλούσιες σε ολόκληρα, μη επεξεργασμένα τρόφιμα—όπως η μεσογειακή διατροφή—συνδέονται θετικά με την υγεία.
Πρόωρος τοκετός: Από ποια προβλήματα υγείας κινδυνεύουν στη μέση ηλικία όσοι γεννήθηκαν πρόωρα
Διατροφή δυτικού τύπου και εγκυμοσύνη: Αυξημένος ο κίνδυνος για ΔΕΠΥ και Αυτισμό
Το κάπνισμα, το αλκοόλ και η ανθυγιεινή διατροφή είναι γνωστό εδώ και καιρό ότι επηρεάζουν την εμβρυϊκή ανάπτυξη. Τώρα, μια ολοκληρωμένη κλινική μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης και το Copenhagen Prospective Study on Asthma in Childhood (COPSAC), βρήκε μια συσχέτιση μεταξύ της μητρικής διατροφής κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της ανάπτυξης ΔΕΠΥ και αυτισμού στα παιδιά.
«Όσο πιο πιστή είναι μία γυναίκα στη δυτική διατροφή κατά την εγκυμοσύνη—δηλαδή μια διατροφή υψηλή σε λιπαρά, ζάχαρη και ραφιναρισμένα προϊόντα και χαμηλή σε ψάρια, λαχανικά και φρούτα—τόσο μεγαλύτερος φαίνεται να είναι ο κίνδυνος για το παιδί της να αναπτύξει ΔΕΠΥ ή αυτισμό», λέει ο Αμερικανός επικεφαλής συγγραφέας, Δρ David Horner, MD, PhD, σύμφωνα με το Neuroscience News.
Η μελέτη εντόπισε ένα δυτικό διατροφικό πρότυπο χρησιμοποιώντας ανάλυση βάσει δεδομένων. Ακόμη και μέτριες αλλαγές σε αυτό το διατροφικό φάσμα συσχετίστηκαν με σημαντικά αυξημένο κίνδυνο. Για παράδειγμα, ελαφρές αποκλίσεις προς μια πιο δυτική διατροφή συνδέθηκαν με 66% αυξημένο κίνδυνο ΔΕΠΥ και 122% αυξημένο κίνδυνο αυτισμού.
Ωστόσο, αυτό παρουσιάζει επίσης μια ευκαιρία: ακόμη και μικρές διατροφικές προσαρμογές μακριά από ένα δυτικό πρότυπο θα μπορούσαν ενδεχομένως να μειώσουν τον κίνδυνο νευροαναπτυξιακών διαταραχών.
Αναλύθηκαν πάνω από 60.000 ζεύγη μητέρας-παιδιού
Για να καταλήξουν σε αυτά τα ευρήματα, οι ερευνητές ανέλυσαν διατροφικά πρότυπα, δείγματα αίματος και διαγνώσεις ΔΕΠΥ σε τέσσερις μεγάλες ανεξάρτητες ομάδες στη Δανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, που περιλαμβάνουν περισσότερα από 60.000 ζεύγη μητέρας-παιδιού.
Τα δείγματα αίματος αναλύθηκαν χρησιμοποιώντας μεταβολομική, παρέχοντας πληροφορίες για τους βιολογικούς μηχανισμούς που συνδέουν τη διατροφή με τις νευροαναπτυξιακές διαταραχές και χρησιμεύοντας ως μέθοδος επικύρωσης για τα αποτελέσματα. Η σύνδεση μεταξύ των δυτικών διατροφικών προτύπων και της ΔΕΠΥ παρατηρήθηκε και στις τέσσερις ομάδες και επικυρώθηκε σε τρεις από αυτές χρησιμοποιώντας τρεις διαφορετικές μεθόδους, ενισχύοντας την αξιοπιστία της μελέτης, σύμφωνα με τον David Horner.
Η μελέτη βασίζεται σε ένα εξαιρετικά λεπτομερές και ισχυρό σύνολο δεδομένων όπου σχεδόν 600 παιδιά αξιολογήθηκαν κλινικά για νευροαναπτυξιακές διαταραχές στην ηλικία των 10 ετών. Για να διασφαλιστεί η αξιοπιστία των ευρημάτων, οι ερευνητές έλαβαν υπόψη μια σειρά παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της γενετικής, η οποία είναι γνωστό ότι παίζει σημαντικό ρόλο στις νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Ωστόσο, η συσχέτιση μεταξύ της δυτικής διατροφής της μητέρας και του κινδύνου ΔΕΠΥ και αυτισμού στα παιδιά παρέμεινε.
Μεγαλύτερος ο κίνδυνος στην πρώιμη εγκυμοσύνη
Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα αυτής της μελέτης είναι η υψηλή ποιότητα των βιολογικών δειγμάτων, τα οποία περιλάμβαναν επαναλαμβανόμενες μεταβολομικές μετρήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της παιδικής ηλικίας. Αυτό επέτρεψε στους ερευνητές να αποδείξουν ότι η συσχέτιση της διατροφής με τον κίνδυνο ΔΕΠΥ ήταν ισχυρότερη στην πρώιμη και μέση εγκυμοσύνη.
«Συγκρίνοντας τις ομάδες, παρατηρήσαμε τις ισχυρότερες συσχετίσεις στο πρώτο και δεύτερο τρίμηνο, υποδηλώνοντας ότι η ανάπτυξη του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στις μητρικές διατροφικές επιδράσεις», εξηγεί ο ανώτερος συγγραφέας, Καθηγητής Morten Arendt Rasmussen από το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης.
Οι ερευνητές εντόπισαν 43 συγκεκριμένους μεταβολίτες στο μητρικό αίμα που συνδέονταν με μια δυτική διατροφή και θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εξήγηση της σύνδεσης μεταξύ διατροφής και νευροαναπτυξιακών διαταραχών.
«Διαπιστώσαμε ότι 15 από αυτούς τους 43 μεταβολίτες συνδέονταν ιδιαίτερα με τον αυξημένο κίνδυνο ΔΕΠΥ. Πολλοί από αυτούς τους μεταβολίτες προέρχονται από τη διατροφική πρόσληψη και παίζουν βασικό ρόλο στη ρύθμιση της φλεγμονής και του οξειδωτικού στρες—παράγοντες που πιστεύεται ότι είναι κρίσιμοι στην πρώιμη νευροανάπτυξη», λέει ο David Horner.
Είναι αποτελεσματικές οι τρέχουσες διατροφικές οδηγίες για τις έγκυες;
Σύμφωνα με τον David Horner, αυτή η μελέτη εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με το εάν οι τρέχουσες διατροφικές οδηγίες για τις έγκυες γυναίκες είναι επαρκείς. Στη Δανία, οι διατροφικές συστάσεις για τις έγκυες γυναίκες σε μεγάλο βαθμό αντικατοπτρίζουν αυτές για τον γενικό πληθυσμό, τονίζοντας μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, ολόκληρους σπόρους και ψάρια και όχι κόκκινο κρέας.
«Γνωρίζουμε ότι οι διατροφικές απαιτήσεις αυξάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και η μελέτη μας υπογραμμίζει πόσο κρίσιμη είναι η διατροφική σύνθεση για την εμβρυϊκή ανάπτυξη. Ενώ η σκανδιναβική διατροφή θεωρείται συχνά υγιεινή, τα δεδομένα μας δείχνουν ότι πολλές έγκυες γυναίκες ακολουθούν διατροφικά πρότυπα που θα μπορούσαν να βελτιστοποιηθούν για να υποστηρίξουν καλύτερα την ανάπτυξη του παιδιού τους», επισημαίνει.
«Αυτή η μελέτη εγείρει το ερώτημα εάν οι υπάρχουσες διατροφικές συστάσεις ακολουθούνται επαρκώς κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης—και εάν έχουν τον επιθυμητό αντίκτυπο στην υγεία του παιδιού», συνεχίζει.
Προσθέτει ότι η μελέτη δεν αποδεικνύει απλώς μια συσχέτιση μεταξύ διατροφής και κινδύνου ΔΕΠΥ, αλλά παρέχει και πληροφορίες για συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά και ομάδες τροφίμων που θα μπορούσαν να παίξουν ρόλο στην ανάπτυξη του εμβρυϊκού εγκεφάλου.
«Η ανάλυσή μας δεν επιβεβαιώνει μόνο μια ισχυρή σύνδεση μεταξύ διατροφής και κινδύνου ΔΕΠΥ, αλλά εντοπίζει και συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά και τρόφιμα που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως βάση για βελτιωμένες διατροφικές οδηγίες και προληπτικές στρατηγικές», δηλώνει.
Αυτισμός: Τσιπάκι που εμφυτεύεται στον εγκέφαλο δίνει ελπίδες για νέες θεραπείες
«Κατανοώντας τον τρόπο με τον οποίο η μητρική διατροφή επηρεάζει την εμβρυϊκή ανάπτυξη, μπορούμε να εντοπίσουμε καλύτερα τα βασικά θρεπτικά συστατικά και τις διατροφικές προσαρμογές που απαιτούνται για τη μείωση του κινδύνου νευροαναπτυξιακών διαταραχών. Αυτό ανοίγει νέες δυνατότητες για τη βελτίωση των διατροφικών συστάσεων και την προώθηση υγιέστερων αποτελεσμάτων για τις μελλοντικές γενιές».
Πηγές: Neuroscience News, Nature (1), PubMed (1), Nature (2), PubMed (2), MNT