Ενέσεις Β12: Ποιοι πρέπει να τις κάνουν – Τα οφέλη τους έναντι των συμπληρωμάτων και πιθανές παρενέργειες

Οι ενέσεις B12 βοηθούν στην αποκατάσταση της ενέργειας και της νοητικής λειτουργίας, ιδίως σε όσους έχουν έλλειψη ή ανεπάρκεια στη βιταμίνη Β12. Ποιοι πρέπει να τις κάνουν;

Η βιταμίνη Β12 (κοβαλαμίνη) είναι μια βασική θρεπτική ουσία που επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργία του οργανισμού, από την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων μέχρι τη λειτουργία του νευρικού συστήματος. Ειδικά για άτομα που αντιμετωπίζουν έλλειψη ή ανεπάρκεια, οι ενέσεις Β12 είναι μια αποτελεσματική λύση για την αποκατάσταση των φυσιολογικών επιπέδων και την πρόληψη σοβαρών επιπλοκών, καθώς δρουν άμεσα.

Παρακάτω θα εμβαθύνουμε σε βασικές πληροφορίες για τη βιταμίνη Β12, στα συμπτώματα έλλειψής της, σε τρόφιμα πλούσια σε αυτή, στη χρήση των συμπληρωμάτων, στις ενέσεις Β12, καθώς και τις ενδεχόμενες παρενέργειες και αλληλεπιδράσεις με φάρμακα. Θα δούμε επίσης σε ποιους ενδείκνυται η  θεραπεία με ενέσεις Β12 και πότε είναι απαραίτητο να τις κάνουν.

8 σημάδια έλλειψης βιταμίνης Β12 – Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;

Τι είναι η βιταμίνη Β12 και τι κάνει στο σώμα;

Η βιταμίνη Β12 (κοβαλαμίνη) είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού, καθώς συμμετέχει στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, στο μεταβολισμό των κυττάρων, στη λειτουργία των νεύρων και στην παραγωγή του DNA. Βρίσκεται κυρίως σε τροφές ζωικής προέλευσης, όπως το κρέας, τα ψάρια και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ μπορεί να παραχθεί και σε εργαστήριο.

Όπως αναφέρει το WebMD, η μεθυλοκοβαλαμίνη είναι η ενεργή μορφή της βιταμίνης Β12, ενώ η κυανοκοβαλαμίνη, η πιο κοινή μορφή στα συμπληρώματα, χρειάζεται να μετατραπεί από το σώμα στην ενεργή της μορφή. Η βιταμίνη Β12 χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση της έλλειψής B12, αλλά και για παθήσεις όπως η δηλητηρίαση από κυανούχα ή η υπερβολική ομοκυστεΐνη στο αίμα.

Επάρκεια, έλλειψη και αυξημένα επίπεδα B12 – Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές

Οι φυσιολογικές τιμές για τα επίπεδα βιταμίνης Β12 κυμαίνονται από 160 έως 950 picograms ανά χιλιοστόλιτρο (pg/mL) ή από 118 έως 701 picomoles ανά λίτρο (pmol/L), σύμφωνα με το University of California San Francisco. Αυτά τα επίπεδα μπορεί να διαφέρουν ελαφρώς ανάλογα με το εργαστήριο, και γι’ αυτό είναι σημαντικό να συζητήσετε με τον γιατρό σας τα αποτελέσματα των εξετάσεών σας.

Η έλλειψη βιταμίνης Β12 μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες, όπως από προβλήματα απορρόφησης στο γαστρεντερικό, και από διατροφικές συνήθειες, όπως αυστηρές χορτοφαγικές δίαιτες, σύμφωνα με το WebMD. Παράλληλα, η υπερβολική ποσότητα βιταμίνης Β12 είναι σπάνια, καθώς το σώμα συνήθως την αποβάλλει μέσω των ούρων. Ωστόσο, σε περιπτώσεις ηπατικών παθήσεων ή μυελοδυσπλαστικών διαταραχών, όπως η πολυκυτταραιμία ή η χρόνια μυελογενής λευχαιμία, μπορεί να παρατηρηθούν αυξημένα επίπεδα βιταμίνης Β12, όπως αναφέρεται από το Mount Sinai Hospital.

Συμπτώματα έλλειψης Β12

Η έλλειψη βιταμίνης B12 μπορεί να προκαλέσει σωματικά, νευρολογικά και ψυχολογικά συμπτώματα. Επειδή το σώμα αποθηκεύει περίπου 1.000 έως 2.000 φορές την ποσότητα βιταμίνης B12 που καταναλώνετε καθημερινά, μπορεί να χρειαστούν αρκετά χρόνια μέχρι να εμφανιστούν τα συμπτώματα της έλλειψης βιταμίνης Β12.

Όταν η έλλειψη B12 παραμένει για καιρό χωρίς διάγνωση και θεραπεία, εμφανίζονται συμπτώματα τα οποία περιλαμβάνουν αδυναμία, κόπωση ή ζαλάδα, δύσπνοια, παλμούς στην καρδιά, ωχρό δέρμα, πονόλαιμο με φλεγμονή και απώλεια όρεξης, δυσκοιλιότητα, διάρροια ή αέρια. Επιπλέον, τα νύχια μπορεί να αποκτήσουν μπλε ή γκρι-καφέ απόχρωση.

Τα νευρολογικά συμπτώματα της έλλειψης Β12 περιλαμβάνουν μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα, μυϊκή αδυναμία, δυσκολία στη βάδιση ή την ομιλία, απώλεια όρασης και προβλήματα μνήμης. Αντίστοιχα, τα ψυχολογικά συμπτώματα περιλαμβάνουν κατάθλιψη, αλλαγές στη διάθεση και ευερεθιστότητα.

Κοινά σωματικά, νευρολογικά και ψυχολογικά συμπτώματα έλλειψης Β12:

• Αδυναμία, κόπωση ή ζαλάδα
• Φτερουγίσματα και δύσπνοια
• Φλεγμονή και ερυθρότητα της γλώσσας
• Δυσκοιλιότητα, διάρροια, απώλεια όρεξης ή αέρια
• Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα άκρα

• Μυϊκή αδυναμία

• Κατάθλιψη και ευερεθιστότητα

Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Β12 – Τι να κάνουν οι χορτοφάγοι και οι vegans;

Η βιταμίνη Β12 βρίσκεται κυρίως σε τροφές ζωικής προέλευσης, όπως ψάρια, κρέας, πουλερικά, αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα, σύμφωνα με το National Institute of Health. Οι φυτικές τροφές δεν περιέχουν βιταμίνη Β12, ωστόσο, υπάρχουν εμπλουτισμένα προϊόντα όπως τα εμπλουτισμένα δημητριακά και η θρεπτική μαγιά που αποτελούν καλές πηγές βιταμίνης Β12 με υψηλή βιοδιαθεσιμότητα.

Η βιοδιαθεσιμότητα της βιταμίνης Β12 διαφέρει ανάλογα με το είδος τροφής. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα έχουν περίπου τριπλάσια βιοδιαθεσιμότητα σε σχέση με το κρέας, τα ψάρια και τα πουλερικά. Επίσης, η βιοδιαθεσιμότητα από τα συμπληρώματα βιταμίνης Β12 είναι περίπου 50% υψηλότερη από αυτή των τροφίμων.

Τροφές πλούσιες σε Β12:

• Ψάρια (όπως σολομός, τόνος, σκουμπρί)
• Κρέας (όπως μοσχάρι, χοιρινό, αρνί)
• Πουλερικά (όπως κοτόπουλο, γαλοπούλα)
• Αυγά
• Γαλακτοκομικά προϊόντα (όπως γάλα, γιαούρτι, τυρί)
• Μύδια, στρείδια και συκώτι μοσχαριού (οι καλύτερες πηγές βιταμίνης B12)
• Εμπλουτισμένα δημητριακά και διατροφική μαγιά

Βιταμίνη Β12: Συμπληρώματα

Η βιταμίνη B12 διατίθεται σε διάφορες μορφές, όπως σε πολυβιταμίνες, σε σκευάσματα συμπλέγματος βιταμινών Β ή σε συμπληρώματα που περιέχουν μόνο βιταμίνη B12, συνήθως σε μορφή κυανοκοβαλαμίνης. Άλλες μορφές περιλαμβάνουν την αδενοσυλκοβαλαμίνη, τη μεθυλοκοβαλαμίνη και την υδροξυκοβαλαμίνη.

Πέρα από τα δισκία, μπορείτε να βρείτε και σκευάσματα σε υπογλώσσια μορφή, ενέσιμη ή ρινικού τζελ ή σπρέι. Δεν υπάρχουν στοιχεία για το αν κάποια μορφή είναι καλύτερη από τις άλλες. Εάν σκέφτεστε να ξεκινήσετε συμπληρώματα βιταμίνης Β12, συμβουλευτείτε το γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας για πιθανές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα που μπορεί να παίρνετε.

Βιταμίνη Β12: Τα 9 σημάδια που δείχνουν ότι έχετε έλλειψη – Σε ποιες τροφές θα τη βρείτε

Ημερήσια πρόσληψη

Σύμφωνα με το NIH, η ποσότητα βιταμίνης B12 που χρειάζεστε καθημερινά εξαρτάται από την ηλικία σας. Οι μέσες συνιστώμενες καθημερινές ποσότητες για διάφορες ηλικίες αναφέρονται παρακάτω σε μικρογραμμάρια (mcg).

Πότε να παίρνετε τα συμπληρώματα της βιταμίνης Β12;

Τα δισκία B12 (κυανοκοβαλαμίνης) που σας έχουν συνταγογραφηθεί πρέπει να καταπίνετε ολόκληρα με ένα ποτήρι νερό. Μην τα μασάτε ή τα σπάτε. Συνιστάται να τα παίρνετε με άδειο στομάχι, δηλαδή τουλάχιστον 2 ώρες μετά το τελευταίο γεύμα ή σνακ και τουλάχιστον 30 λεπτά πριν από το επόμενο γεύμα. Πάντα να ακολουθείτε τις οδηγίες του γιατρού σας ή τις οδηγίες που αναγράφονται στη συσκευασία.

Κοινές παρενέργειες συμπληρωμάτων Β12

Τα συμπληρώματα B12 θεωρούνται ασφαλή όταν λαμβάνονται στη συνιστώμενη δοσολογία, η οποία για τους ενήλικες είναι 2,4 μικρογραμμάρια, σύμφωνα με το Mayo Clinic. Παρόλα αυτά, επιστήμονες καταλήγουν ότι ακόμα και υψηλότερες δόσεις είναι ασφαλείς, καθώς το σώμα απορροφά μόνο όση βιταμίνη χρειάζεται ενώ η περίσσεια αποβάλλεται μέσω των ούρων.

Ωστόσο, πολύ υψηλές δόσεις βιταμίνης B12, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της έλλειψης, μπορεί να προκαλέσουν παρενέργειες, όπως πονοκεφάλους, ναυτία και εμετό, διάρροια, κόπωση ή αδυναμία, και αίσθημα μυρμηγκιάσματος στα χέρια και τα πόδια.

Πιθανές παρενέργειες βιταμίνης Β12 όταν λαμβάνεται σε υψηλή δοσολογία:

• Πονοκέφαλος
• Ναυτία και έμετος
• Διάρροια
• Κόπωση ή αδυναμία
• Αίσθημα μυρμηγκιάσματος στα χέρια και τα πόδια

Τι είναι οι ενέσεις Β12;

Οι ενέσεις βιταμίνης Β12 είναι ενέσεις που μπορεί να σας προτείνει ο γιατρός σας για να αντιμετωπιστεί η έλλειψη βιταμίνης Β12. Αυτές οι ενέσεις ενδείκνυνται σε άτομα με γαστρεντερικά προβλήματα, ηλικιωμένους, χορτοφάγους και vegans. Η έλλειψη βιταμίνης Β12 μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας, από κόπωση έως νευρολογικές βλάβες.

Οι ενέσεις βιταμίνης Β12 χορηγούνται συνήθως σε άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα απορρόφησης της βιταμίνης Β12 ή σε εκείνους που έχουν υποβληθεί σε γαστρική χειρουργική επέμβαση. Αυτό συμβαίνει επειδή οι ενέσεις επιτρέπουν στο σώμα να απορροφήσει τη βιταμίνη χωρίς να περάσει από το πεπτικό σύστημα. Η μορφή της βιταμίνης Β12 που περιέχεται στις ενέσεις είναι η συνθετική κυανοκοβαλαμίνη.

Για ποιον είναι οι ενέσεις με βιταμίνη Β12;

Οι ενέσεις βιταμίνης Β12 είναι γίνονται μετά από κλινική διάγνωση χαμηλών επιπέδων βιταμίνης Β12. Η έλλειψη αυτής της βιταμίνης είναι σπάνια στους περισσότερους υγιείς ενήλικες, καθώς το ανθρώπινο συκώτι αποθηκεύει τη βιταμίνη Β12 για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, οι ενέσεις μπορεί να είναι απαραίτητες για άτομα που δεν μπορούν να απορροφήσουν τη βιταμίνη Β12 σωστά, όπως εκείνοι που πάσχουν από αυτοάνοση ατροφική γαστρίτιδα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ενέσεις βοηθούν στη μείωση του κινδύνου έλλειψης, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε απλαστική αναιμία.

Η έλλειψη βιταμίνης Β12 είναι πιο συχνή σε άτομα που:

• Είναι άνω των 65 ετών
• Ακολουθούν αυστηρή χορτοφαγική ή vegan διατροφή
• Έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση απώλειας βάρους
• Παρουσιάζουν γαστρεντερικά προβλήματα, όπως γαστρίτιδα ή νόσο Crohn
• Λαμβάνουν ορισμένα φάρμακα, όπως φάρμακα για τη δυσπεψία

Επιπλέον, άτομα που έχουν υποβληθεί σε γαστρεντερική χειρουργική επέμβαση και έχουν δυσκολία στην απορρόφηση βιταμίνης Β12 από το πεπτικό σύστημα μπορεί επίσης να χρειάζονται ενέσεις βιταμίνης Β12.

Πλεονεκτήματα

Η λήψη ενέσεων βιταμίνης B12 για την αύξηση των επιπέδων της βιταμίνης στον οργανισμό συχνά βελτιώνει συμπτώματα όπως:

• Θολή όραση
• Κατάθλιψη
• Δυσκολία στο περπάτημα
• Ζάλη
• Κόπωση και γενική αδυναμία
• Ευερεθιστότητα
• Απώλεια όρεξης
• Μυρμηγκιάσματα και/ή αίσθημα μουδιάσματος
• Προβλήματα μνήμης

Εάν η έλλειψη βιταμίνης B12 παραμείνει χωρίς κάποια θεραπεία, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, όπως μη αναστρέψιμη νευρολογική βλάβη (βλάβη στο νευρικό σύστημα).

5 ύπουλα σημάδια ότι μπορεί να έχετε ανεπάρκεια βιταμίνης Β12

Παρενέργειες

Η βιταμίνη B12 δεν έχει ανώτατο όριο λήψης, καθώς ο κίνδυνος τοξικότητας ή υπερδοσολογίας είναι πολύ χαμηλός. Ωστόσο, οι ενέσεις βιταμίνης B12 μπορεί να προκαλέσουν άλλες παρενέργειες. Μετά από την ενέσιμη θεραπεία, μπορεί να παρουσιαστούν παρενέργειες όπως:

• Σοβαρός πόνος στο σημείο της ένεσης
• Ήπια διάρροια
• Αίσθηση πρηξίματος στο σώμα
• Παροδικός κνησμός του δέρματος

Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να παρουσιαστούν και πιο σοβαρές αντιδράσεις, όπως:

• Αναφυλαξία
• Πνευμονικό οίδημα

• Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια

• Περιφερική αγγειακή θρόμβωση
• Πολυκυτταραιμία

Εάν παρουσιαστεί δυσκολία στην αναπνοή, κνίδωση ή πρήξιμο, απαιτείται άμεση ιατρική βοήθεια, καθώς μπορεί να πρόκειται για αναφυλαξία, μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση.

Αλληλεπιδράσεις με φάρμακα

Η βιταμίνη B12 μπορεί να αλληλεπιδράσει με ορισμένα φάρμακα. Οι ασθενείς πρέπει πάντα να ενημερώνουν τον γιατρό τους για όλα τα φάρμακα και τα συμπληρώματα που παίρνουν, πριν λάβουν ένεση βιταμίνης B12. Κάποια φάρμακα μπορεί να προκαλούν έλλειψη βιταμίνης B12, όπως:

• οι ανταγωνιστές των H2-υποδοχέων
• η μετφορμίνη ή
• οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων

Προφυλάξεις

Πριν τη θεραπεία με κυανοκοβαλαμίνη (βιταμίνη B12), ενημερώστε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας αν είστε αλλεργικοί σε αυτήν, στο κοβάλτιο ή αν έχετε άλλες αλλεργίες. Ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει να λάβετε χαμηλότερη δοκιμαστική δόση πριν ξεκινήσετε την κανονική θεραπεία. Το σκεύασμα αυτό μπορεί να περιέχει αδρανή συστατικά που να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις ή άλλα προβλήματα. Απευθυνθείτε στον γιατρό σας για περισσότερες πληροφορίες.

Πριν τη χρήση, ενημερώστε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας για το ιατρικό ιστορικό σας, ειδικά αν έχετε: χαμηλά επίπεδα καλίου στο αίμα (υποκαλιαιμία), ουρική αρθρίτιδα, νεφρική νόσο, συγκεκριμένες διαταραχές του αίματος (πολυκυτταραιμία), κάποια οφθαλμική ασθένεια (νόσος Leber), ή άλλες ελλείψεις βιταμινών/ανόργανων στοιχείων (ιδιαίτερα φολικού οξέος και σιδήρου). Πριν από οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση, ενημερώστε τον γιατρό σας για όλα τα προϊόντα που χρησιμοποιείτε, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων, συμπληρωμάτων και βοτάνων.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αυτό το φάρμακο πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο. Συζητήστε με τον γιατρό σας για τους κινδύνους και τα οφέλη. Σύμφωνα με τις πληροφορίες από σχετιζόμενα φάρμακα, αυτό το φάρμακο μπορεί να περάσει στο μητρικό γάλα. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας πριν τον θηλασμό.

Συχνές ερωτήσεις

Μας δίνουν ενέργεια οι ενέσεις με βιταμίνη Β12;

Ορισμένοι άνθρωποι επιλέγουν τις ενέσεις βιταμίνης B12 γιατί θεωρούν ότι θα αυξήσουν τα επίπεδα ενέργειάς τους. Αν έχετε χαμηλά επίπεδα Β12, πιθανώς ισχύει — αλλά αν δεν έχετε έλλειψη, μην περιμένετε να παρατηρήσετε κάποια διαφορά.

Βοηθούν οι ενέσεις Β12 στην απώλεια βάρους;

Αν έχετε χαμηλά επίπεδα βιταμίνης B12 και έχετε συμπτώματα όπως κούραση ή κατάθλιψη, η αποκατάσταση των επιπέδων Β12 μπορεί να μειώσει αυτά τα συμπτώματα και να σας κάνει να νιώσετε πιο ενεργητικοί. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια βάρους, αλλά οι ενέσεις Β12 δεν σχετίζονται άμεσα με το αδυνάτισμα.

Αν τα επίπεδα Β12 σας είναι φυσιολογικά, οι ενέσεις Β12 δεν θα έχουν καμία επίδραση. Μελέτες δείχνουν ότι υψηλά επίπεδα Β12 μπορεί να σχετίζονται με χαμηλότερο κίνδυνο παχυσαρκίας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι ενέσεις Β12 βοηθούν στην απώλεια βάρους.

Είναι η έλλειψη Β12 ένδειξη για καρκίνο;

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Molecular Nutrition & Food Research to 2021, η έλλειψη βιταμίνης Β12 έχει αρχίσει να συνδέεται με την καρκινογένεση. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μια αυστηρή χορτοφαγική διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη Β12 και, ενδεχομένως, να συμβάλλει στην ανάπτυξη καρκίνου. Αυτό οφείλεται στον κρίσιμο ρόλο που παίζει η Β12 στη ρύθμιση ζωτικών διεργασιών, όπως η σύνθεση και η μεθυλίωση του DNA. Η έλλειψη Β12 μπορεί να δημιουργήσει γενετική αστάθεια και μη φυσιολογική έκφραση γονιδίων. Αυτά τα φαινόμενα έχουν συσχετιστεί με την ανάπτυξη πολλών μορφών καρκίνου.

Ωστόσο, παρά τα υπάρχοντα στοιχεία, η σύνθετη σχέση μεταξύ της Β12 και του καρκίνου απαιτεί περισσότερη έρευνα, καθώς η καρκινογένεση είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Άνθρωποι που επιλέγουν αυστηρή χορτοφαγική διατροφή πρέπει να εξασφαλίσουν επαρκή πρόσληψη Β12 μέσω συμπληρωμάτων ή κατανάλωσης ενισχυμένων προϊόντων, για να αποτρέψουν τυχόν αρνητικές συνέπειες.

Ποια είναι η υπερδοσολογία της Β12;

Δεν υπάρχει ανώτατο όριο για την πρόσληψη βιταμίνης B12, καθώς ο κίνδυνος τοξικότητας ή υπερδοσολογίας είναι πολύ χαμηλός.

Πονάνε οι ενέσεις με βιταμίνη Β12;

Οι ενέσεις με υδροξοκοβαλαμίνη συνήθως χορηγούνται από νοσηλευτή ή γιατρό και γίνονται ενδομυϊκά (δηλαδή στους μύες).

Μπορεί να αισθανθείτε πόνο, πρήξιμο ή κνησμό στο σημείο της ένεσης. Αυτά τα συμπτώματα είναι συνήθως ήπια και υποχωρούν γρήγορα.

Τι να μην κάνω μετά από τις ενέσεις Β12;

Το τι να μην κάνετε μετά από θεραπεία με ενέσεις βιταμίνης B12 εξαρτάται από τις πιθανές παρενέργειες που μπορεί να παρουσιαστούν. Για παράδειγμα, αν κάποιος νιώσει ζάλη, θα πρέπει να αποφεύγει την οδήγηση. Ο γιατρός σας θα σας συμβουλεύσει για το τι να κάνετε ή τι να αποφύγετε μετά τη θεραπεία.

Βιταμίνη Β12 και καρκίνος: Με ποιον τύπο της νόσου συνδέονται τα υψηλά επίπεδα

Πότε αρχίζουν να δουλεύουν οι ενέσεις Β12;

Η υδροξοκοβαλαμίνη αρχίζει να δρα άμεσα. Ωστόσο, μπορεί να χρειαστούν μερικές μέρες ή ακόμα και εβδομάδες προτού τα επίπεδα βιταμίνης Β12 και τα συμπτώματα (όπως η έντονη κούραση ή η έλλειψη ενέργειας) αρχίσουν να βελτιώνονται.

Πηγές: Mayo Clinic (1), WebMD (1), UCSF, WebMD (2), Mount Sinai Hospital, Cleveland Clinic (1), NIH (1), NHS (2), Medical News Today, Cleveland Clinic (2), Cleveland Clinic (3), NHS (3), NIH (2), NHS (4)