Τι ερευνά η επιστήμη της επιγενετικής και πώς η φαρμακογονιδιωματική μπορεί να συμβάλλει στην αντιγήρανση;
Ο Καθηγητής Δερματολογίας και πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής Κωνσταντίνος Κουσκούκης μας εξηγεί.
H φαρμακογονιδιωματική είναι η επιστήμη δηλαδή που εξετάζει πώς το γενετικό προφίλ του κάθε ανθρώπου επηρεάζει τον τρόπο απόκρισής του σε συγκεκριμένα φάρμακα. Στη νέα εποχή της εξατομικευμένης Iατρικής, χρησιμοποιεί γενετικούς δείκτες για να εξακριβώσει την ανταπόκριση ενός ασθενούς σε συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή με σκοπό την επίτευξη εξατομικευμένης θεραπείας, αλλά και αντιγήρανσης.
Η διαδικασία της γήρανσης
Γήρανση είναι η διαταραχή της δυναμικής ισορροπίας ανάμεσα στην αναπαραγωγή και στην κυτταρική, καθώς οργανισμοί χρησιμοποιούν τα θρεπτικά συστατικά αφενός για την ανάπτυξη και τη διατήρηση ενός δυνατού και υγιούς οργανισμού και αφετέρου για τη σεξουαλική ωρίμανση και την αναπαραγωγή.
Tα ελαττωματικά κύτταρα εκκρίνουν ουσίες, οι οποίες συμβάλλουν στη δημιουργία μιας φλεγμονώδους κατάστασης. Αυτή καταστέλλει ακόμα περισσότερο την επανόρθωση των βλαβών που επέρχονται με τον χρόνο και επιτείνει την ανάπτυξη των νόσων, μια διαδικασία βλάβης και επανόρθωσης που εμφανίζεται από άτομο σε άτομο με διαφορετικό βαθμό και τρόπο έκφρασης.
Τι ερευνά η επιστήμη της επιγενετικής
Oι μεταλλάξεις και παραλλαγές γονιδίων, που είναι υπεύθυνες για την ταχεία γήρανση όπως σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις του προώρου γήρατος, ερευνώνται περαιτέρω για να καθοριστούν οι λεπτοί μοριακοί μηχανισμοί που οδηγούν στη γήρανση, καθώς και η ακριβής λειτουργία αυτών των γονιδίων αλλά και η αλληλοεπίδραση τους με το περιβάλλον ως επιγονοδιωματική διαδικασία.
H επιστήμη της επιγενετικής ερευνά τρόπους διατήρησης υγιούς οργανισμού και νεανικού δέρματος καθόσο ανιχνεύει και διορθώνει διάφορες δυσλειτουργίες. Ο τρόπος ενηλικίωσης εξαρτάται κατά 30% από τα γονίδιά μας και το 70% από τις συνήθειές μας. H επιγενετική των φαρμακοκαλλυντικών δημιουργεί καλλυντικά νέας γενιάς με αντιγηραντικές συνθέσεις ανάλογες με την έκφραση των γονιδίων. Οι συνδυασμοί τους ενεργοποιούν ή ακυρώνουν ερεθίσματα από το περιβάλλον, σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες του δέρματος και τη σύνθεση του προτεινόμενου συγκεκριμένου εξατομικευμένου πρωτοκόλλου.
Δεν γίνεται πλέον αναφορά στη γενετική μας κληρονομιά, το γνωστό γονιδίωμα που δεν αλλάζει, αλλά στον τρόπο με τον οποίο τα γονίδια εκφράζονται, αντιγράφονται ή μεταλλάσονται δηλαδή το εκθεσίωμα. Όπως είπε και ο Aριστοτέλης «δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον άνεμο, μπορούμε όμως να ρυθμίσουμε τα πανιά».
Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη γήρανση του δέρματος
Οι επιγενετικοί παράγοντες: Tο επιγονιδίωμα λειτουργεί ως ένας ηλεκτρονικός πίνακας ελέγχου των γονιδίων μας, καθορίζοντας ποια γονίδια θα λειτουργήσουν και ποια όχι σε κάθε δεδομένη στιγμή και ανάλογα με την κατάσταση του οργανισμού μας.
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, η διατροφή, το στρες και η έκθεση στον ήλιο επηρεάζουν τα γονίδια που ρυθμίζουν την παραγωγή της πρωτεΐνης για την ελαστικότητα του δέρματος και τη γήρανση.
Η ελαστικότητα του δέρματος λειτουργεί κανονικά στα 20 αλλά απενεργοποιείται στα 40. Διαφορετικοί συνδυασμοί γονιδίων δύνανται να ενεργοποιηθούν ή να ακυρωθούν ανταποκρινόμενοι στα ερεθίσματα από το περιβάλλον, η επιγενετική δηλαδή αναλύει αυτές τις αλλαγές και καταδεικνύει την μεγαλύτερη επιβαρυντική επίδραση.
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες: Tο εκθεσίωμα αποτελεί το σύνολο των εξωτερικών παραγόντων που επηρεάζουν την έκφραση των γονιδίων μαζί με τους ενδογενείς παράγοντες. Αυτοί είναι οι ορμονικές αλλαγές και το οξειδωτικό stress, που μέσω της διαδικασίας της οξείδωσης επιβαρύνουν την κυτταρική δομή του δέρματος εμποδίζοντας την ικανότητα του DNA να αυτοδιορθώνεται.
Ποιος είναι ο στόχος της φαρμακογονιδιωματικής;
Ο στόχος των φαρμακοκαλλυντικών είναι να μηδενίσουν το επιγενετικό αρνητικό φορτίο, εξουδετερώνοντας:
-
-
-
- κάθε φλεγμονή
- ενισχύοντας την άμυνα του οργανισμού, ελέγχοντας την έκφραση των μεταλλαγμένων γονιδίων που κωδικοποιούν πρωτεΐνες. O οργανισμός μας διαθέτει τα ένζυμα επιδιόρθωσης, τα επίπεδα των οποίων μειώνονται μετά τα 30 έτη. Με την τοπική εφαρμογή κρεμών που περιέχουν διάφορα ένζυμα επιδιώκεται η φυσική διαδικασία επανόρθωσης με καλύτερη αντιγηραντική κρέμα την αντιηλιακή, σύμφωνα με εξατομικευμένη επιγενετική ανάλυση.
-
-
Tο επιγενετικό φορτίο συμπεριλαμβάνει τον σοβαρότερο επιβαρυντικό παράγοντα: τον ήλιο. Η ακτινοβολία του προκαλεί το 80% της δερματικής γήρανσης, επιδρώντας στην έκφραση των γονιδίων και προκαλώντας ρυτίδες, χαλάρωση και δυσχρωμίες, δερματικά καρκινώματα όπως το επιθετικό κακόηθες μελάνωμα. Eπίσης, η έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες και η κακή διατροφή αλλάζουν το γονιδίωμα στη διαδρομή του χρόνου, ταυτόχρονα με την ατμοσφαιρική ρύπανση και την ακτινοβολία των ηλεκτρονικών συσκευών.
Τι μειώνει το οξειδωτικό στρες
Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι η χρήση φυτικών εκχυλισμάτων (nutrceuticals) μειώνουν το οξειδωτικό κυτταρικό φορτίο και αυξάνουν αμυντικούς αντιοξειδωτικούς μηχανισμούς. Αυτό το επιτυγχάνουν μέσω της ενίσχυσης της πρωτεασωμικής δράσης, εμποδίζοντας την φθορά των τελομερών και διατηρώντας στο καλύτερο δυνατόν επίπεδο τα επίπεδα της μεθυλίωσης του D.N.A.
O ετήσιος τζίρος της αγοράς καλλυντικών ανέρχεται στο 1 δισ. ευρώ, με 44,3% αύξηση πωλήσεων της ανδρικής περιποίησης προσώπου τον τελευταίο χρόνο στην Eλλάδα, αποφεύγοντας όμως και τις επιβλαβείς οξειδωτικές ουσίες από τις τροφές με την καθιέρωση της Iπποκρατείου Eλληνικής Παραδοσιακής Aγροτοδιατροφής.
Meet the expert
Ο Κωνσταντίνος Κουσκούκης είναι Απόφοιτος Στρατιωτικής Ιατρικής Σχολής και Πτυχιούχος Νομικής Σχολής Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, Καθηγητής Δερματολογίας Δ.Π.Θ. και Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, Καθηγητής Αισθητικής Ιατρικής Πανεπιστημίου Camerino. Είναι Πρόεδρος Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής, της Παγκόσμιας Ακαδημίας Κινέζικης – Συμπληρωματικής Ιατρικής, Πρόεδρος Ελληνικού Συνδέσμου Τουρισμού Υγείας και Αντιπρόεδρος Παγκόσμιου Ιπποκράτειου Ινστιτούτου Ιατρών. Είναι Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Ελλάδας – Κίνας. Διετέλεσε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας & Θρησκευμάτων, Γενικός Γραμματέας Δια Βίου Μάθησης, Αντιπρύτανης Δ.Π.Θ, Καθηγητής Ανώτατης Σχολής Αξιωματικών Νοσηλευτικής και Καθηγητής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, Πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Δια Βίου Μάθησης, Πρόεδρος Οργανισμού Τουριστικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης (ΟΤΕΚ), Πρόεδρος Επιτροπής Ερευνών Δ.Π.Θ., Πρόεδρος Επιτροπής Προστασίας Ιαματικών Φυσικών Πόρων, Αντιπρόεδρος Επιτροπής Ιατρικού Τουρισμού Ινστιτούτου Επιστημονικών Ερευνών ΠΙΣ, Διευθυντής – Αρχίατρος Δερματολογικής Κλινικής 401 Γ.Σ.Ν.Α, Επιστημονικός Σύμβουλος Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO), Παγκόσμιας Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής (FEMTEC) και ΚΕΔΕ. Παράλληλα είναι Επίτιμος Πρόεδρος Ιατρικής Αισθητικής Εταιρείας, της Διεθνούς Ιπποκρατικής Εταιρείας Ομοιοπαθητικής και της Εταιρείας Αντιγήρανσης, Εκλεγμένο Ενεργό Μέλος της Ακαδημίας Επιστημών Νέας Υόρκης. Είναι Ερευνητής και Συγγραφέας 8 βιβλίων.